Jožo Nižnánsky, „Pani na Czachticach” - recenzja

Historia czachtickiej pani, Elżbiety Batorówny, nazywanej najsłynniejszą seryjną morderczynią w dziejach Węgier i Słowacji, Krwawą Hrabiną, a czasem „wampirem z Siedmiogrodu” to temat na miażdżącą powieść grozy. Nic więc dziwnego, iż obok książki Jožo Nižnánsky’ego nie można przejść obojętnie.

„Pani na Czachticach”, pisana w odcinkach w latach trzydziestych ubiegłego wieku na zamówienie pewnej upadającej gazety, ze względu na tło historyczne jest pozycją nadzwyczaj atrakcyjną. Posiada natomiast wadę, obok której obojętnie już przejść nie można: otóż nie jest powieścią grozy. Nie: nie jest miażdżącą powieścią grozy, ale z jako taką nie ma nic wspólnego w ogóle. Ten brak obecności horroru można przypisać kilku rzeczom, jednak najważniejszym powodem wydaje się być fakt, iż historia „krwawej grafki” spisana ręką Nižnánsky’ego nie przetrwała próby czasu. Trudno bowiem zawyrokować, że z założenia nie miała to być literatura grozy.

Historia Elżbiety Batorówny, pośród przodków której odnaleźć można liczne przypadki chorób psychicznych, kobiety, która od dziecka wykazywała umiłowanie do sadyzmu i takiż przejawiała wobec swojej służby w późniejszych latach, potrafi zjeżyć włosy na karku. Jest to wierzchołek góry – hrabina uwierzyła, iż dzięki kąpieli w krwi dziewic po wieki można zachować młodość. Jednak do tego, co w „Pani na Czachticach” jest najbardziej intrygujące, autor wiedzie nas okrężnymi drogami, a szkielet powieści rozbity jest wątkami pobocznymi – licznymi, chaotycznie snutymi, przegadanymi opowieściami o miłości, oddaniu, odwadze i czym tam jeszcze – którymi to Nižnánsky zdaje się dużo bardziej interesować. W konsekwencji musimy wpierw zjeść zupę (brokułową), talerz szpinaku, cztery miski surówki, całość zagryźć brukselką, nim pozwolą nam dobrać się do tortu. Czy warto? Zależy, czy lubicie brukselkę.