Lobotomia osobowości, czyli “Upiorny Jaś i biblia snów” Sylvii Plath

Przynieście mi głowę Sylvii Plath!

Tak można by krzyknąć w dowolnej bibliotece i właśnie tę książkę powinno się wtedy otrzymać do rąk własnych. Ten zbiorek opowiadań, po raz pierwszy wydany w oryginale w 1977 roku umożliwia czytelnikowi chirurgiczne rozkrojenie osobowości autorki i wybrania sobie co smaczniejszych kąsków. Można grzebać do woli, tekstu jest sporo i wystarczy dla wszystkich, brać, ile dusza zapragnie.

A zapragnie.

Każde opowiadanie dotyka innej sfery osobowości, więc treść jest bardzo zróżnicowana, przy czym – to trzeba powiedzieć koniecznie – mimo tego, że bohaterka każdego opowiadania mówi jest jednocześnie narratorką, w żadnym wypadku nie mamy do czynienia z przypadkiem bezczelnej autotematyczności. Przed nami przejdzie parada składająca się z lęku, niezgody na konwenanse, pustki, depresji, nieuchronności, fascynacji, strachu przed zmianą, marzeń... Długo by wymieniać. Mimo pozornie depresyjnej tematyki sama książka nie sprowadza czytelnika gdzieś do ciemnych lochów depresji (tam i tak znajduje się już z reguły dział księgowości). Autorka rozsądnie dawkuje absurd, mistrzowsko miesza go z oniryzmem, dodaje szczyptę zaskakujących opisów, a wszystko przepuszcza przez filtr samej siebie, unikając nachalnej autotematyczności. Osobiście podszedłem do tego tomiku jak do wielkiej bombonierki pełnej czekoladek z rumem. Krótko mówiąc, powolutku, bo się natrzaskasz.

Trzaski i zgrzyty w tłumaczeniu

Jestem ciekawy, na ile treść książki została zmieniona przez tłumaczenie na język polski (ale jestem leniwy, więc nie będę teraz czytał oryginału). Za to na tytuł samego zbiorku chciałbym nieco popsioczyć. Proszę bardzo: Johnny Panic and the Bible of Dreams staje się nagle Upiornym Jasiem i Biblią snów. Traci na tym głównie pierwsze – tytułowe zresztą – opowiadanie, wolałbym poznać Jasia Panikę lub Jasia Lęk, mimo wszystko.

Mając głowę, sprawdzam język

Nie byłbym sobą, gdybym nie poświęcił przynajmniej jednej sekcji językowi w książce. Co tu dużo mówić, panie, bogactwo! Opisy bazują na rozbudowanych metaforach, zaskakujących porównaniach i składaniu słów w sposób, z którym nie miałem jeszcze okazji się zetknąć. Przykłady:

Metafory

bezbrzeżny rezerwuar nocy

mistyczny, podczerwony żar wygniecionych tabliczek mnożenia

Porównania

Jej twarz, masywna jak u wołu

Pusty jak kościół w poniedziałek

Inne

Zarodkowy buntownik

Gotyckie melanże żwiru

Odbywa się wiersz

Jej babciowata twarz promieniowała ku nam

Słowa, słowa, słowa

Natknąłem się na kilka naprawdę ciekawych słów w tekście:

frymuśny

organdyna

szwoleżerka

pytlować

melanż (nie w znaczeniu gwarowym)

Nieco słowotwórstwa, które przykuło moją uwagę:

śniarz

uśmierzacz

przestrzenić się

To czytać, nie czytać?

Dziękuję, poproszę jeszcze kawałek z płata czołowego. Nie polecam, będzie dzięki temu więcej dla mnie. Kelner, zdejmijcie tę pozycję z menu, biorę wszystko. Czytać. Upiorny Jaś jest mimo wszystko bardzo przyzwoity i warto go poznać.

A może już go znacie?