Więcej słów, których macie nie używać, argh

Bez zbędnych wstępów – część pierwszą (ze wstępem) znajdziecie tu: https://www.fantastyka.pl/publicystyka/pokaz/66842860

Oto druga (i nie ostatnia, za długa się zrobiła, więc wrzucam, co mam) lista słów, za które Tarnina nogi wyrywa. Jeżeli przykład wzięty z Internetu nie jest opatrzony linkiem, ale jest opisany tytułem źródła, to znaczy, że znalazłam go za pośrednictwem wyszukiwarki PELCRA lub w korpusie PWN.

Awaryjność, dostępność, funkcjonalność i inne ości

Za ostatnim (czy tam przedostatnim) pobytem w naszej ukochanej stolicy naoglądałam się ogłoszeń tej treści: Przypominamy, że od 1 stycznia 2023 kopciuchy stają się nielegalnym źródłem ogrzewania.

I doznałam wielkiego rąk opadu. Podobnego zresztą doznaję, widząc i słysząc frazy typu:

częsta awaryjność (z programu telewizyjnego, chodziło o maszyny rolnicze)

ten telefon ma liczne funkcjonalności

do tego budynku jest zła dostępność

Bo ci, którzy je wypowiadają, najwyraźniej mylą pojęcia. „Ogrzewanie” to nie to samo, co „ciepło”! To czynność dostarczania ciepła, albo system dostarczający ciepło. „Awaryjność” to częstotliwość występowania awarii, nie same awarie. „Dostępność” to możliwość uzyskania dostępu (czyli w przypadku budynku – wejścia do środka), nie sam dostęp.

Tutaj język odzwierciedla strukturę bytu, a przynajmniej to, jak my tę strukturę postrzegamy. Cząstki -ość, -anie tworzą rzeczowniki abstrakcyjne. Internet z dziwnie bezmyślnym uporem powtarza następującą definicję rzeczownika abstrakcyjnego: taki, który nazywa rzeczy niepoznawalne zmysłami. Moim zdaniem jest ona nieinformująca (czyli niczego nie wyjaśnia), a nawet zakresowo nie do końca poprawna („szarość” jest niewątpliwie abstraktem, ale poznajemy ją jednak zmysłami, a przynajmniej sensus communis). Rzeczowniki abstrakcyjne nazywają przede wszystkim cechy, które można przypisać różnym konkretom i rozważać w oderwaniu od nich (jako „substancje”): okrągłość, szarość, czystość, jasność.

I tak – awaryjność jest cechą pewnego rodzaju rzeczy. Polega na tym, że rzecz często się psuje. Zmieńmy, tak eksperymentalnie, jej nazwę na „częstopsujność”. I co – napisalibyście, że ten traktor często jest częstopsujny? Czyli często psuje się często. A gdyby często psuł się rzadko? Zanim się coś napisze, trzeba odrobinę pomyśleć.

Podobnie możemy załatwić „cieplejsze temperatury” i „drożejące ceny”. Temperatura to ciepłota, a drożeć – to zwiększać swoją cenę. Rozumiecie, dlaczego ciepłota nie może być cieplejsza?

Element i fragment

To nie to samo, a przynajmniej nie do końca to samo. To i to jest częścią większej całości, ale na różne sposoby. Tutaj będziemy wnioskować z etymologii, co jest uprawione – badamy w końcu język.

Element wywodzi się z łacińskiego elementum – pierwiastek, taki Arystotelesowsko-alchemiczny. Rzeczy są złożone z elementów, na przykład w szwedzkim sklepie meblowym kupujemy pudło elementów, z których złożymy sobie stolik.

Fragment wywodzi się z łacińskiego frango, frangere, fregi, fractum – łamać. Porównaj, drogi Czytelniku, polskie słowo „frakcja”, angielskie „fraction” (ułamek) i „fracture” (złamanie w sensie medycznym). Rzeczy możemy połamać na fragmenty, na przykład, kiedy złożenie razem elementów szwedzkiego stolika przerośnie nasze możliwości intelektualne.

Różnica jest dość oczywista, prawda? Elementy składamy w rzecz i rozkładamy ją na elementy analitycznie, spokojnie, niczego nie psując. A fragmenty wyrywamy z korzeniami. Złożyć fragmenty można tylko w jednej sytuacji – kiedy coś zostało stłuczone (podarte, rozbite etc.), a my to naprawiamy. Zbiór ma zawsze elementy – nigdy fragmenty. Mówimy o fragmencie opowiadania, czyli o jego wyrwanym z kontekstu kawałku (może następne zdanie zupełnie zmieniłoby nam ogląd historii o pożerającym skarpetki trollu?), bo opowiadania (i inne dzieła sztuki) są organicznymi całościami i wyrwane z nich kawałki przeważnie nie mogą żyć samodzielnie. Podobnie – nie ma sensu mówić o fragmencie (czy elemencie) jakiejś substancji (np. „fragmenty stali” – to jest błąd!), bo substancja nie jest całością. Może być kawałek substancji, ewentualnie odłamek czegoś zrobionego z tej substancji („kawałki stali”, „stalowe odłamki”). Równie nielogiczne są „fragmenty terenu”, no, chyba że w świat przedstawiony walnął meteoryt.

Ciekawostka: nie wiedziałam tego wcześniej, ale w języku komentatorów sportowych przyjęło się wyrażenie „stały fragment gry”, kiedy każdy normalny człowiek powiedziałby „stałe elementy gry”. Dlaczego? Bo gra się z nich składa, a nie jest na nie łamana (o ile to w ogóle miałoby sens, bo nie wydaje mi się). A najlepiej byłoby chyba powiedzieć „stałe zagrania”.

Identyfikować (się/coś z czymś)

Nie, nie można się identyfikować z płcią. Ani „jako Ślązak”, cokolwiek to ma znaczyć. Z zespołem też jakby nie bardzo, chociaż to się ustaliło w uzusie, ale moim zdaniem jest głupawe. Można się uważać za członka zespołu albo zgadzać się z wyznawanymi przez ten zespół ideałami, czy dążyć do celów, do których ten zespół dąży. Można się uważać za Ślązaka, za kobietę, albo nawet za dinozaura. Ale.

„Identyfikować” to tyle, co „utożsamiać”. Czyli – jeśli identyfikuję A z B, to znaczy, że stwierdzam tożsamość, numeryczną identyczność A i B. Mówię, że są tym samym. Ponieważ konkretny człowiek jest konkretnym bytem, a płeć, gatunek, przynależność jest abstraktem (inna kategoria bytu, p. wyżej), to nie mogą być tym samym, więc nie mogą się identyfikować. Podobnie zespół jest zbiorem konkretów, nie jednym konkretem – więc osoba nie może być zespołem.

Nie wiem dokładnie, jak użycie odpowiedniego czasownika, „to identify” wygląda w angielszczyźnie, możliwe, że całe to identyfikowanie to nowomowa. Ale nie ma co jej kalkować.

Masywny

Ale tylko w użyciu skalkowanym z angielskiego. „Massive” niesie mniej konkretnych znaczeń, niż polskie „masywny” – ma szerszą referencję, ale węższą konotację, mówiąc fachowo. Rzeczy masywne są ciężkie, zwaliste, słoniowate i przerośnięte, gigantyczne, nieruchawe, o dużej masie, czyli bezwładności. „Massive” mogą być po prostu duże, a nawet intensywne (procesy, jak krwawienie, mogą być „massive”, ale „masywne” już nie). Co ciekawe, WSJP odnotowuje wśród znaczeń „masywnego” także angielskie: taki, który można uznać – na podstawie kryteriów właściwych dla oceny rzeczy lub zjawisk danego rodzaju – za duży pod względem intensywności, nasilenia lub zasięgu, co wydaje mi się bardzo dziwne, zwłaszcza w świetle przykładów:

Wstępne wyniki sekcji wykazały, że przyczyną śmierci był masywny uraz czaszki zadany ostrym narzędziem. Gazeta Krakowska, 2004-11-09

Miał niewielki wrzód żołądka, którego każde uaktywnienie powodowało masywny krwotok. Gazeta Wyborcza, 1995-12-06

[...] agresja [..] może mieć postać jednego, szybkiego i masywnego ataku na kilkadziesiąt miast.

Uraz czaszki dotychczas bywał ”rozległy” (a „zadany” też nie bardzo), krwotok „obfity” i „zagrażający życiu”, atak – „zmasowany”. Nie widzę powodu, żeby wrzucać to wszystko do jednego worka, szczególnie, że, jak już powiedziałam, „masywny” ciągle jeszcze konotuje duży ciężar, trudną do poruszenia masę i ogólną słoniowatość.

Naprawdę

Wciskane, gdzie nie trzeba, puste słowo. Co znaczy „naprawdę”? (PWN):

1. «partykuła, za pomocą której mówiący, chcąc przekonać kogoś o słuszności swojego sądu, potwierdza jego prawdziwość, np. Naprawdę nie wiem.»

2. «partykuła wyrażająca zdziwienie lub niedowierzanie, np. Czy ty naprawdę myślisz, że ci uwierzyłam?»

A jak bywa ostatnio używane? Wpiszmy je w wyszukiwarkę i zobaczmy:

Kawaii. Jak rysować naprawdę urocze zwierzątka? (tytuł książki)

Praktycznie już w 2019 r. została zawarta umowa, która dotyczy wolnego handlu i utworzenia wspólnego rynku pomiędzy krajami Mercosur a Unią Europejską, przy czym wtedy, w związku z naprawdę ogromnymi protestami płynącymi z wielu stron Europy, ta umowa nie została ratyfikowana.(https://www.radiomaryja.pl/informacje/m-przeworska-igr-unijna-umowa-z-mercosur-jest-naprawde-niebezpieczna-z-punktu-widzenia-polski/)

Wprawdzie nie są to "loty za 1 zł", ale naprawdę tanio można już polecieć na wakacje. (forumowisko.pl)

nie straci się użytkowników, którzy mogliby być naprawdę aktywni, a którzy zrezygnowali z rejestracji tylko dlatego, że "ich" nick jest bezsensownie zajęty (forumowisko.pl)

te argumenty się powtarzały naprawdę w wielu wystąpieniach (Polskie Radio 3 --Salon Polityczny Trójki 26/06/09)

„Naprawdę” występuje także w połączeniu z „tak”:

darmowy Internet to jest kwestia no kilku lat tak naprawdę zresztą na świecie już jest kilka miejsc gdzie całe miasta mają bezprzewodowy dostęp za darmo (Radio Szczecin)

ja mogę doradzić tylko stanięcie w prawdzie tak naprawdę spojrzenie na swoje picie i nie jako na wstyd (Radio TOK FM)

że będę miała mnóstwo możliwości z z yyy kształcenia się w różnych naprawdę w różnych dziedzinach tak naprawdę że będę spotykała ludzi z różnych kierunków i będziemy się wymieniać opiniami (Studenckie Radio Żak)

Tak naprawdę trudno odpowiedzieć na to pytanie, gdyż obie rośliny [truskawka i poziomka – zwróćcie uwagę na błędne użycie „obie”, zob. dalej] są ze sobą blisko spokrewnione. (Kwietnik)

Ale z takiem czy bez niego, coraz częściej i w coraz większym stopniu pełni funkcję wzmacniacza, podkreślacza. Przecież nie wątpimy, że zwierzątka są urocze, użytkownicy aktywni, a truskawka trudna do odróżnienia od poziomki – dlaczego mówiący tak usilnie nas o tym przekonuje? Nie wiem. Przypuszczam, że to bezmyślne kopiowanie angielskiego „really”, które często oznacza nie „naprawdę”, tylko „bardzo”. Ciekawostka – nie wiem tego na pewno, ale przypuszczam, że „very” (pochodzące od łacińskiego verax, prawdziwy) przeszło tę samą drogę – słownik Merriam-Webster twierdzi, że po raz pierwszy zanotowano „very” w XIV wieku, i oznaczało ono wówczas „naprawdę”.

Czasami mówiący (w piśmie raczej się tego nie spotyka) wstawiają „tak naprawdę” w zupełnie bezsensowne miejsca, jak to mniej kulturalni mówiący robią z innymi wyrazami, których łacińskie pochodzenie jest co najmniej wątpliwe (za tę informację dziękuję Jimowi, niestrudzonemu tropicielowi etymologii ludowej). Dziwne to zjawisko i chyba niepokojące.

Negować

„Negować” jest synonimem „zaprzeczać”. Dixi.

Niechlubny

Czyli nieprzynoszący chluby, to jest chwały, zaszczytu, a w domyśle – przynoszący jej przeciwieństwo, czyli niesławę. Słowo ładne, polskie, ale cóż z tego, skoro rzuca się nim na prawo i lewo, aż się wytrze i zaobli na krawędziach. Jakby ktoś w garniturze sprzątał pawlacz. Słowa mają swój ton, nie na każdą sytuacje muszą być odpowiednie, a prześladujące mnie z portali i telewizora (za jakie grzechy muszę żyć z nałogowcem?) „niechlubny rekord” i „niechlubny ranking” (!) przypominają, żeby zmienić metaforę, kiszone ogórki polane czekoladą. Nieumiejętność dobrania słów do treści nie przynosi chluby dziennikarzom. Bo komu właściwie ten nieszczęsny ranking (fuj!) nie przynosi zaszczytu? Względnie przynosi niesławę?

Oba/obydwa (kiedy nie mógłby być jeden)

Znajdźcie różnicę między tymi użyciami:

Pozostając w duchu kina Eastwooda, można powiedzieć, że obydwa filmy stoczą ze sobą pojedynek o duszę widza. Polityka, nr: 02.05 (5)

Obydwa konta, choć bliźniaczo do siebie podobne, nie są identyczne. Rzeczpospolita, nr: 01.19

Dogodnym punktem odniesienia jest wspomniany bohater "Zezowatego szczęścia" Munka; obydwa utwory oparte są na podobnej zasadzie konstrukcyjnej. Tygodnik Powszechny, nr: 46

Warto by sprowadzić "Zbieracza" na międzynarodowy festiwal krakowski, będący repliką Oberhausen; obydwa festiwale łączy zażyłość i dość owocna współpraca. Polityka, nr: 20

Bohater ma dwa wyjścia, obydwa złe z punktu widzenia odpowiedzialności za los ludzi, którym przewodzi, i szuka trzeciego. Almanach Humanistyczny "Bez wiedzy i zgody…", nr: 5

A swoją drogą, te amerykańskie samochody to cholerna tandeta! Wystarczy, że zawadzi jeden o drugiego i zaraz obydwa wybuchają. Metropol, nr: 02.23

Władcy Kijowa starali się trzymać w swym ręku obydwa główne ogniwa szlaku od Waregów do Greków – w ich imieniu rządził w Nowogrodzie zwykle najstarszy syn lub zaufany namiestnik zwany posadnikiem. B. Zientara, „Dawna Rosja despotyzm i demokracja”

W tej okolicy dwukrotnie już miały miejsce podobne wypadki – obydwa zakończyły się śmiercią traktorzystów. Tygodnik Podhalański, nr: 38

Tak, jest różnica. W przykładach z grupy 1 słowo „obydwa” odnosi się do czego innego, niż w przykładach z grupy 2. Co ono oznacza? Otóż (PWN):

obaj, obydwaj, oba: liczebnik odpowiadający liczbie 2, wskazujący, że to, o czym mowa, dotyczy każdej z dwóch wymienionych wcześniej osób, rzeczy lub spraw.

Zbadajmy najpierw grupę drugą: bohater ma dwa wyjścia, w wypadku biorą udział dwa samochody, dwa są ważne szlaki handlowe w okolicy Kijowa, w okolicy miały miejsce dwa wypadki. Za każdym razem mówimy o zbiorze dwuelementowym, że oba (wszystkie) jego elementy mają pewną cechę albo dotyczą ich jakieś wydarzenia (oba wyjścia są złe, oba samochody wybuchają, oba szlaki są kontrolowane, w obu wypadkach zginęli traktorzyści).

I to jest prawidłowe, zgodne z definicją użycie liczebnika „obydwa”.

Co z pierwszą grupą przykładów? Na pierwszy rzut oka mamy tu dwa filmy, dwa konta, dwa utwory i dwa festiwale. Niby to samo. Ale nie to samo. Bo nie chodzi tu po prostu o dwuelementowe zbiory – chodzi o relacje.

Mówiąc fachowo, relacje są zbiorami, ale (nie chcę się tu zagłębiać w logikę) trochę innych elementów. Tak czy inaczej: dwa filmy „toczą pojedynek”. Czy można toczyć pojedynek – bez przeciwnika? Konta i zasady konstrukcyjne dwóch utworów są do siebie podobne – czy można być podobnym w pojedynkę? (Tak, relacja identyczności jest zwrotna, ale jest relacją – podobnym jest się zawsze do czegoś.) Dwa festiwale coś łączy – czy może być połączenie bez dwóch członów?

A w przykładach z grupy drugiej możemy sobie wyobrazić, że istnieje jedno wyjście z sytuacji, jeden samochód bierze udział w wypadku (bo wjechał w drzewo albo w rowerzystę), jest jeden szlak handlowy. Nie chodzi w nich o relację, tylko o przypisanie cechy, istnienie lub udział w zdarzeniu. Gdyby przedmiotów tego przypisania było więcej, użylibyśmy liczebnika „wszystkie”, który ma też zastosowanie przy relacjach między większą liczbą obiektów (wszystkie jego dzieci były do siebie podobne), ale dwa to liczba, jak widać, szczególna.

Błędne (ale w inny sposób) jest też takie użycie:

W całym kraju ujednolicona została w postaci tzw. dachu kopertowego lub piramidowego, obydwa rozwiązania nie pozwalają na wpisanie w poddasze żadnej kubatury użytkowej, nie dają też możliwości doświetlenia. Życie Literackie, nr: 18

Tutaj już wyraźnie widać, co jest nie tak – jeśli zaprzeczamy, jakoby którykolwiek z elementów zbioru (dowolnej mocy) miał pewną cechę, to należy użyć słowa „żaden”:

W całym kraju ujednolicona została w postaci tzw. dachu kopertowego lub piramidowego, a żadne z tych rozwiązań nie pozwala na wpisanie w poddasze kubatury użytkowej ani nie daje możliwości doświetlenia.

Określać/opisywać

To nie są synonimy. Owszem, określając wymieniamy cechy (istotne) jakiejś rzeczy, ale niekoniecznie ją opisujemy. Przykładowy opis (a przynajmniej jego fragment):

...pagórek, na którym mieszkała, ogrodził pięknie i odciął od reszty lądu naokoło, bo porobił z morza i z ziemi na przemian szereg większych i mniejszych kół współśrodkowych. Dwa z ziemi, a z morza trzy jakby cyrklem obrócił ze środka wyspy – ze wszystkich stron jednakowo były oddalone – tak, że ludzie tam dostępu nie mieli. Bo okrętów i żeglugi jeszcze w tych czasach nie było. I sam tę wyspę na środku, jako bóg przecież, z łatwością pięknie urządził. Dwojakie wody źródłami spod ziemi na wierzch wyprowadził. Jedno źródło gorące, a drugie zimne z krynicy spływało, i pożywienie różnorodne i dostateczne z ziemi wywiódł. (…)

Opis opowiada, jakie coś jest. Wymienia cechy istotne, ale także te mniej istotne. Może zawierać porównania i metafory. W opisie chodzi o to, żeby oddać quidditas rzeczy, na ile ją znamy.

Określając przyjmujemy nieco inną postawę względem określanej rzeczy, a mianowicie poznawczą (ustalamy, jakie ma cechy – dzięki temu będziemy mogli ją opisać) albo wręcz sprawczą – kiedy ustalamy, jaką rzecz chcemy mieć. W tym ostatnim użyciu „określać” jest synonimem „wyznaczać”. I tak, pisarz, opisując swój świat, określa go – ale jako Twórca jest przypadkiem wyjątkowym.

To subtelne różnice, ale są.

Przysłowiowy

Coś się ostatnio namnożyło przysłów, których nie znam. Bo:

Nie tylko przysłowiowy hydraulik skorzysta z modelu pay-per-call. (Dziennik Internautów)

Byliśmy jak ten przysłowiowy chłopiec do bicia, często z własnej winy, lecz lecząc jakoś rany szedł ten "chłopiec" małymi krokami do przodu dzięki własnemu społeczeństwu, które wyjątkowo cierpliwie znosiło i znosi kolejne nieudacznictwo. (polonka54.redakcja.pl) (swoją drogą – maaatko świętaaaa...)

Gdy przemnożymy to przez kilkanaście tysięcy kupujących, to widać że każdy przysłowiowy grosz jest zamieniany na tysiące. (Magazyn Puls Studenta nr 12)

W moim przypadku był to przysłowiowy kieliszek wódki, na dodatek z myśliwymi, z którymi sadziliśmy poletko – taki jest zwyczaj, żeby „dobrze rosło”. (Porady prawne. Pijany na oko)

Oznacza to również, że funkcjonująca organizacja ochrony przeciwpożarowej jest zła, że społeczeństwo ponosi z tego tytułu dodatkowe koszty, a przysłowiowy sen obywatela nie może być spokojny. (Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 20.01.1995, 2 kadencja, 41 posiedzenie, 3 dzień)

Ja tam nie znam żadnych przysłów o hydraulikach, snach i wódce. I wypowiadający te słowa też ich nie znają, ale bezmyślnie mówią „przysłowiowy” za każdym razem, kiedy coś jest powiedziane niedosłownie czy choćby uogólnione.

Jest to po prostu traktowanie odbiorcy jak idioty, który sam nie rozpozna metafory. Wypalać gorącym żelazem. (Dosłownym.) I pamiętajcie: Gdy hydraulik kieliszek wypije, tysiąc groszy we śnie chłopiec mu wybije. Czy jakoś tak.

W sposób taki-lub-owaki (zamiast tak-lub-owak)

Coraz częściej widuję (i słychuję), że ktoś coś zrobił „w sposób”:

udowodnił nam w sposób niezbity

telefony (...) działały w sposób nie zakłócony (powinno być łącznie!)

lekarze otrzymywali w sposób nielegalny, minimalne zresztą w stosunku do potrzeb, środki do leczenia i dożywiania więźniów

ludzie chcieliby, aby to, co się dzieje w szkole, odbywało się w sposób sensowny, logiczny, jawny

Może autorom takich zdań się wydaje, że w ten sposób (ha!) unikają nadmiaru przysłówków, ale mam dla nich przykrą wiadomość – fraza przysłówkowa też się liczy. Można, oczywiście, od czasu do czasu wziąć się na sposób i zrobić coś w jakiś sposób, ale nie wciąż. Bo telefony działające w sposób niezakłócony są po prostu pretensjonalne. Zwykłe, skromne, uczciwe telefony działają bez zakłóceń, i tyle.

Struktura

Strasznie mądrze brzmiące słowo. A co ono znaczy? (PWN)

1. «układ i wzajemne relacje elementów stanowiących całość»

2. «całość zbudowana w pewien sposób z poszczególnych elementów»

Innymi słowy – struktura to budowa. Nieco metaforycznie stosuje się to słowo do konstrukcji myślowych, programów komputerowych i tym podobnych. Nawet organizacji. Ale coś takiego:

O tempie przyrostu ludności decydują także liczba i struktura kobiet w wieku rozrodczym oraz liczba nowo zawieranych małżeństw. (Rzeczpospolita)

budzi najwyżej śmiech. Zainteresowanych strukturą kobiety odsyłam do atlasu anatomicznego.

Nie należy też mylić struktury z fakturą – czyli charakterem powierzchni (a tym bardziej z fakturą VAT).

Technologia

Technologia jest to (PWN):

1. «metoda przeprowadzania procesu produkcyjnego lub przetwórczego»

2. «dziedzina techniki zajmująca się opracowywaniem nowych metod produkcji wyrobów lub przetwarzania surowców»

Nie są technologią ani same wyroby (urządzenia), ani same procesy ich wytwarzania (czyli techniki) – tylko wiedza o nich. Myślę, że popularność słowa można częściowo wytłumaczyć „mądrą” cząstką -logia, którą pcha się ostatnio wszędzie, a która oznacza wiedzę właśnie.

Temat

Tematem (pomijam tu sensy językoznawcze i muzykologiczne) nazywamy przedmiot myślny, na który skierowana jest wypowiedź (ha, i zrozumcie to teraz). Tematem nie możemy nazywać niczego innego. W szczególności nie jest to: sprawa (organizujemy referendum w sprawie, nie na temat), przedmiot (chyba, że przedmiot dyskusji), ani w ogóle nic materialnego. Na temat nie mogą być negocjacje:

Bush zapewnił też, że dyplomaci amerykańscy prowadzą obecnie negocjacje na temat uwolnienia załogi. (Metropol 6/04)

Mogą być tylko w sprawie.

Temat nie może niczego dotyczyć (to jego dotyczy wypowiedź):

kłopotliwy temat dotyczący funkcjonowania w Polsce różnego rodzaju służb specjalnych (Radio TOK FM)

I nie mówimy „w tym temacie”. Nigdy, przenigdy.

Wykonać

Wiele firm zdecydowanie bardziej ceni sobie wykonanie telefonu przez potencjalnego klienta, niż jego wejście na stronę. (Dziennik Internautów)

Pomijając ogólną mętność i rozkoszne zadęcie tego zdania, aż wołające o szpilkę – „wykonać” telefon można tylko i wyłącznie przy użyciu lutownicy. To kalka z angielskiego „make a call”. Wykonujemy: czynność, polecenie, plan, układ gimnastyczny, piosenkę. Możemy wykonać łabądki z zakrętek od wódki, jeżeli jesteśmy Adamem Słodowym, choć zasadniczo lepiej je zrobić, bo „wykonać” jest dość formalne i czyni zdanie pretensjonalnym.

Wyzwanie

Zasadniczo po polsku wyzywamy na pojedynek. Ale od jakiegoś czasu pojawiają się zdania takie, jak:

Festiwale są zazwyczaj zatłoczone, a higiena może być wyzwaniem. (https://rozrywka.trojmiasto.pl/5-rzeczy-ktore-warto-zabrac-ze-soba-na-festiwal-n179461.html)

To błąd kategorialny („wyzwaniem” możemy nazwać trudną sytuację czy wymagające zadanie, a higiena nie jest sytuacją ani zadaniem) i gruba przesada. To zdanie powinno brzmieć (skasowanie aliteracji i mocniejsze powiązanie logiczne – gratis!):

Festiwale są zwykle zatłoczone, a w tych warunkach utrzymanie czystości bywa trudne.

Wydaje mi się, że i ta zaraza przyszła do nas z Ameryki, gdzie „challenge” jest już nawet kupienie pięciu opakowań najnowszego kremu na piegi. Ale to, że w Ameryce wszystko jest przesadzone, nie znaczy, że u nas też musi być.

Zweryfikować

„Zweryfikować” znaczy „sprawdzić”. Sprawdzić możemy dokumenty, opinie, dowody, hipotezy i inne rzeczy, które mogą być prawdziwe (albo fałszywe). Zwykle, sprawdziwszy takie rzeczy, jeśli nie przeszły weryfikacji odrzucamy je, i może stąd sklejenie znaczeń – ale już „weryfikacja” planów wydaje mi się cokolwiek wątpliwa.

Możemy też zweryfikować, czyli sprawdzić człowieka – ale raczej w znaczeniu wywiadowczym, nie egzaminacyjnym.

Linki:

awaryjność, dostępność i inne ości

https://sjp.pwn.pl/sjp/awaryjnosc;2442204.html

https://sjp.pwn.pl/slowniki/dost ępność .html

https://wsjp.pl/haslo/podglad/42454/dostepnosc

https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Funkcja-a-funkcjonalnosc;17099.html

https://wsjp.pl/haslo/podglad/8278/ogrzewac

https://sjp.pwn.pl/szukaj/ogrzewanie.html

element/fragment

https://sjp.pwn.pl/szukaj/element.html

https://wsjp.pl/haslo/podglad/22289/element