Dzień testamentu

– A więc za­pisz, co na­stę­pu­je: „My, Bo­le­sław, z Bożej łaski ksią­żę…” – mo­nar­cha do­stoj­nym gło­sem dyk­to­wał skry­bie po­czą­tek usta­wy suk­ce­syj­nej, ner­wo­wo spo­glą­da­jąc na drzwi i pod­świa­do­mie czu­jąc, co zaraz się wy­da­rzy.

Kiedy te nagle otwar­ły się i do kom­na­ty wkro­czy­ła roz­gnie­wa­na księż­na, pi­szą­cy wie­dział, że na­le­ży czym prę­dzej opu­ścić swego pana, wy­cho­dząc w po­kło­nach i szczel­nie za­my­ka­jąc za sobą drzwi.

– Mężu, czyż­byś po­dej­mo­wał de­cy­zję o na­stęp­stwie tronu?

– Ja? Skąd­że ci to przy­szło do głowy, naj­droż­sza?

– Co więc robił u cie­bie skry­ba? – Rzu­ci­ła po­dejrz­li­we spoj­rze­nie za wy­cho­dzą­cym.

Bo­le­sław przy­gryzł wargi, jesz­cze bar­dziej wy­krzy­wia­jąc przy tym usta.

– Czy­tał mi ka­len­darz na naj­bliż­szy ty­dzień – skła­mał, sta­ra­jąc się uni­kać prze­ni­kli­we­go wzro­ku Sa­lo­mei.

– Do­praw­dy?

– Wy­bacz, lecz bar­dzom znu­żo­ny. Wy­po­cząć pora.

– Ran­kiem? – Unio­sła brwi.

– Prawa utru­dzo­ne­go rzą­dze­niem mo­nar­chy. – Roz­ło­żył wy­mow­nie ręce i wy­krzy­wił znów usta w nie­szcze­rym uśmie­chu.

Mał­żon­ka nie­chęt­nie opu­ści­ła kom­na­tę księ­cia.

– Stra­że! – krzyk­nął, gdy jej kroki uci­chły. – Wołać mi tu zaraz Sław­ka!

Kiedy za­ufa­ny sługa przy­był i za­mknął szczel­nie drzwi, Krzy­wo­usty wy­szep­tał do klę­czą­ce­go, wrę­cza­jąc kilka monet:

– Tak, jak było umó­wio­ne. Dziś pod­czas uczty stru­jesz żonę moją, Sa­lo­meę, oraz jej dzie­ci.

– Wasze dzie­ci – padło gdzieś z góry ką­śli­we spro­sto­wa­nie.

– Milcz! – rzu­cił gło­śniej ksią­żę.

– Ni słowa nie rze­kłem, panie. – Sław­ko stru­chlał.

– Idź precz i pa­mię­taj o uczcie. I pary z gęby, bo skórę żyw­cem z cie­bie zedrę! – syk­nął ze zło­ścią pa­nu­ją­cy.

Sław­ko prze­łknął ślinę przez ści­śnię­te gar­dło, ze­rwał się z kolan i z po­kło­nem wy­szedł.

– Kto ze mną gada? – Bo­le­sław ro­zej­rzał się po pu­stej kom­na­cie.

– Ja.

– Kim je­steś?

– Twoim Su­mie­niem, ksią­żę.

– Co?

– Jam twe Su­mie­nie.

– Umiesz gadać?

– Kiedy ze­chcę, umiem.

– A mogę cię oba­czyć?

– Nie ma ta­kiej po­trze­by. Wra­caj­my do spraw istot­niej­szych. Czy masz pew­ność, że czy­nisz słusz­nie, zle­ca­jąc wy­mor­do­wa­nie całej ro­dzi­ny?

– O, nie, nie całej! Moim synem za­wsze był, jest i bę­dzie je­dy­nie Wła­dy­sław. Jego tylko praw­dzi­wie ko­cham. Nie uwie­rzę, że ta la­dacz­ni­ca spło­dzi­ła ze mną owe dwa­na­ścio­ro bę­kar­tów!

– Czter­na­ścio­ro – znowu po­pra­wi­ło go Su­mie­nie.

– Samo wi­dzisz. Nawet w ra­cho­wa­niu już się gubię.

– A wszak Sa­lo­mea znów jest brze­mien­ną.

– Otóż to wła­śnie! A jakoś nie przy­po­mi­nam sobie…

– Gdyby nawet było tak, jak pra­wisz, prze­cież to księż­na, twoja żona, a ty uzna­łeś wszyst­kie dzie­ci, które do tej pory uro­dzi­ła.

– Bom głup­cem! Lecz teraz czas naj­wyż­szy to zmie­nić!

– I bę­dziesz umiał z tym żyć?

– Bez naj­mniej­szych pro­ble­mów.

– Stanę się z tego po­wo­du czar­ne od stop do głów. To cię nie ob­cho­dzi, Bo­le­sła­wie?

– Ani tro­chę.

– Ledwo po­zbie­ra­łem się po po­przed­nich zbrod­niach. Każde za­bój­stwo od­ci­ska pięt­no na twej duszy!

– Nic mnie to! – Wład­ca mach­nął lek­ce­wa­żą­co ręką. – Kiedy na­resz­cie po­zbę­dę się żony i jej bę­kar­tów, nie będę już mu­siał uda­wać, że spi­su­ję usta­wę suk­ce­syj­ną, roz­dzie­la­jąc te­ry­to­rium kraju mię­dzy po­szcze­gól­nych dzie­dzi­ców. Całą wła­dzę i cały kraj otrzy­ma mój pier­wo­rod­ny, wier­ny Wła­dy­sław, syn uko­cha­nej Zby­sła­wy.

– Je­steś tego pe­wien? Nie zmie­nisz swej de­cy­zji?

– Nie zmie­nię!

– Nie po­zo­sta­wiasz mi zatem wy­bo­ru.

Su­mie­nie wes­tchnę­ło. Roz­legł się nie­po­ko­ją­cy dźwięk.

– A cóż to? Dzwo­ny ko­ściel­ne tak cien­ko po­pi­sku­ją? – Ksią­żę ro­zej­rzał się w po­szu­ki­wa­niu źró­dła ha­ła­su.

– Halo? Tu Su­mie­nie Krzy­wo­uste­go. Tak, od­mó­wił. Wdra­ża­my zatem „Plan B”!

– Co to było? – do­py­ty­wał pod­de­ner­wo­wa­ny ksią­żę.

– Nic. Po pro­stu po­wia­do­mi­łem Su­mie­nie Sław­ka, aby teraz ono z kolei pod­ję­ło próbę prze­ko­na­nia swego pana. Nie do­pusz­czę do ko­lej­nej zbrod­ni. Je­steś nik­czem­ni­kiem, Bo­le­sła­wie! Po ośle­pie­niu i za­bój­stwie Zbi­gnie­wa ku­ro­wa­łem się kilka lat. Wię­cej tego nie znio­sę. Basta!

A potem spra­wy po­to­czy­ły się bły­ska­wicz­nie.

Sław­ko wy­ra­ził skru­chę i zgo­dził się ze swoim Su­mie­niem. Po­wia­do­mio­no stra­że, moż­nych i wła­dze ko­ściel­ne. Bo­le­sła­wa uzna­no za czło­wie­ka cho­re­go, który nagle po­stra­dał rozum, pla­nu­jąc wy­mor­do­wa­nie całej ro­dzi­ny, i wtrą­co­no do wię­zie­nia.

Wie­czo­rem spo­glą­dał ze smut­kiem na ka­mien­ne ścia­ny, rzu­ca­jąc wszem wobec po­gróż­ki oraz zło­rze­cze­nia. Czuł, że jego ko­niec jest bli­ski. 

 

Ran­kiem obu­dził się w swej kom­na­cie, na­ka­zu­jąc stra­żom we­zwa­nie skry­by. Na­stęp­nie za­czął mu dyk­to­wać:

– A więc za­pisz, co na­stę­pu­je: „My, Bo­le­sław, z Bożej łaski ksią­żę…” – prze­rwał nagle i spoj­rzał z nie­po­ko­jem do­oko­ła.

– Pomóc w czymś, mój panie? – za­py­tał skry­ba.

– Gdzie ja je­stem?

– W swej kom­na­cie.

– Co to za dzień? – Roz­glą­dał się nadal nie­przy­tom­nie.

– Świę­tej Anny.

– Znowu mamy Świę­tej Anny? Prze­cież było nie dalej, jak wczo­raj.

– Nie, mości ksią­żę, wczo­raj było Świę­te­go Ja­ku­ba Apo­sto­ła. Z całą pew­no­ścią to dziś jest Świę­tej Anny – za­pew­niał skry­ba, spo­glą­da­jąc z nie­po­ko­jem na roz­pa­lo­ne ob­li­cze mo­nar­chy.

Nagle drzwi otwar­ły się i do kom­na­ty wkro­czy­ła roz­gnie­wa­na księż­na. Pi­szą­cy wy­szedł czym prę­dzej w po­kło­nach.

– Mężu, czyż­byś po­dej­mo­wał de­cy­zję o na­stęp­stwie tronu? – za­py­ta­ła Sa­lo­mea.

– Eee… Coś rze­kła, pani?

– Py­ta­łam, czy bez mojej wie­dzy i pod mą nie­obec­ność roz­wa­żasz teraz suk­ce­sję i prze­ka­za­nie wła­dzy. Bo, jeśli tak, to…

Krzy­wo­usty prze­tarł oczy. Miał tak dziw­ny wyraz twa­rzy, że mał­żon­ka zde­cy­do­wa­ła się od­pu­ścić.

– Widzę, że jesz­cze śpisz i nie po­tra­fisz mą­drze de­ba­to­wać nad kwe­stia­mi tak istot­nej wagi. Cóż, może póź­niej czas na to po­zwo­li. Tym­cza­sem opusz­czam twą kom­na­tę, bywaj!

To po­wie­dziaw­szy, wy­szła, krę­cąc głową z nie­za­do­wo­le­nia.

– Ho, ho, je­steś tu? – Ksią­żę na­słu­chi­wał chwi­lę. – Su­mie­nie! Je­steś?

– O, widzę, że mnie po­trze­bu­jesz. Do­brze, że choć teraz. Ow­szem, je­stem. W czym rzecz?

– Co się stało?

– Tak ogól­nie, czy w tej chwi­li? Bo nie ro­zu­miem, o co py­tasz, panie. – Głos znowu do­cho­dził ze­wsząd.

– Byłem tu już.

– Gdzie?

– W tej kom­na­cie. Spi­sy­wa­łem usta­wę o suk­ce­sji.

– Nie wiem, o czym pra­wisz. Istot­nie byłeś tu wie­lo­krot­nie, bo jest ona twoją wła­sną kom­na­tą, mości ksią­żę. Zaś co do usta­wy, to two­rzy­łeś jej plany i pierw­sze za­pi­ski już od wielu lat.

– Nie, nie o to cho­dzi! – Zdez­o­rien­to­wa­ny Bo­le­sław po­trzą­sał głową. – Byłem tu wczo­raj. To zna­czy dziś. Hm… Wczo­raj, a jakby dziś. W Świę­tej Anny.

– Ubie­głe­go roku?

– Nie, tego!

– Naj­wi­docz­niej jesz­cze śnisz, ksią­żę. Świę­tej Anny jest dziś.

– Nie śnię! Zle­ci­łem za­bi­cie owej bez­wstyd­nej la­dacz­ni­cy i jej bę­kar­tów, a potem Sław­ko zdra­dził, wydał stra­żom i osta­tecz­nie ode­bra­no mi wła­dzę, po czym tra­fi­łem do lochu…

– No wła­śnie, do­brze, że o tym wspo­mnia­łeś, Bo­le­sła­wie. Po­mów­my o pla­nach na dzi­siej­szą ucztę.

– Dzi­siej­szą? Ona od­by­ła się wczo­raj! I za­tru­te wino miało zo­stać po­da­ne w kie­li­chach wszyst­kim…

– Skoro wczo­raj, to czemu dziś?

– Nic nie ro­zu­miem… Stra­że! Wołać mi tu Sław­ka!

Po przy­by­ciu za­ufa­ne­go sługi oraz roz­mo­wie z nim i zle­ce­niu za­bój­stwa ro­dzi­ny, Krzy­wo­usty po­now­nie roz­pra­wiał z Su­mie­niem, wobec uporu mo­nar­chy po­wia­do­mi­ło ono Su­mie­nie Sław­ka, stra­że poj­ma­ły księ­cia i wtrą­ci­ły do lochu.

 

Sy­tu­acja po­wtó­rzy­ła się jesz­cze kil­ka­krot­nie. Mo­nar­cha bu­dził się i z nie­wy­mow­ną ulgą stwier­dzał, że nie czeka w wię­zie­niu na okrut­ny wyrok, a rów­no­cze­śnie, w miarę upły­wu ko­lej­nych go­dzin, był coraz bar­dziej zdru­zgo­ta­ny nie­moż­no­ścią do­ko­na­nia pla­no­wa­ne­go mor­der­stwa. Za każ­dym razem dzień koń­czył się za­mknię­ciem Bo­le­sła­wa w wię­zie­niu.

Wresz­cie do świa­do­mo­ści księ­cia do­tar­ło, że nikt nie urąga mu ani nie kła­mie, wszy­scy, włącz­nie z Su­mie­niem, mówią szcze­rą praw­dę i za­cho­wu­ją się na­tu­ral­nie, a je­dy­nie on sam pa­mię­ta prze­szłe wy­da­rze­nia, jakby tylko on jeden w nich uczest­ni­czył.

 

Pod­ła­ma­ny tym od­kry­ciem, ażeby udo­wod­nić sobie i innym, że jest w pełni władz umy­sło­wych i że po raz trze­ci, dzie­sią­ty, czy dwu­dzie­sty prze­ży­wa od rana do zmro­ku dzień Świę­tej Anny, po­sta­no­wił czy­nić na wierz­chu swej pra­wej dłoni lek­kie rysy, na­kre­ślo­ne szty­le­tem, lecz za każ­dym nowym świ­tem zni­ka­ły one bez­pow­rot­nie. Za­szłe zmia­ny tkwi­ły je­dy­nie w pa­mię­ci coraz bar­dziej sfru­stro­wa­ne­go księ­cia.

Z bie­giem czasu do wy­ko­na­nia ar­cy­trud­ne­go za­da­nia pró­bo­wał wy­bie­rać in­ne­go sługę, miał już ich na dwo­rze chyba z pięć­dzie­się­ciu, a każdy był tak samo pewny i za­ufa­ny.

I każdy w końcu zdra­dzał, ustę­pu­jąc na­mo­wom swego Su­mie­nia, w na­stęp­stwie czego wład­ca lą­do­wał w wię­zie­niu.

 

Pew­ne­go dnia Bo­le­sław wpadł na sza­leń­czy i wiel­ce ry­zy­kow­ny po­mysł, aby prze­chy­trzyć Su­mie­nie, nie wołał więc słu­żą­cych i za­de­cy­do­wał, że sam pod­stę­pem zgła­dzi znie­na­wi­dzo­ną żonę oraz jej dzie­ci.

W tym celu, zaraz po wyj­ściu mał­żon­ki, przy­go­to­wał sta­ran­nie ukry­te na dnie kufra szty­le­ty, scho­wał je do­kład­nie pod odzie­niem wierzch­nim, po czym na­ka­zał wzy­wać do sie­bie osob­no każ­de­go człon­ka ro­dzi­ny, rze­ko­mo celem prze­ka­za­nia mu wie­ści o pod­ję­tej de­cy­zji co do suk­ce­sji na wy­pa­dek śmier­ci pa­nu­ją­ce­go, czyli swo­jej.

– Mężu, prze­cież uzgod­ni­li­śmy, że wszyst­ko zo­sta­nie szcze­gó­ło­wo spi­sa­ne przez du­chow­ne­go skry­bę i to w mojej obec­no­ści! – Sa­lo­mea była jesz­cze bar­dziej zde­ner­wo­wa­na niż kilka go­dzin wcze­śniej. – Tego nie można prze­ka­zać ust­nie! Masz wielu dzie­dzi­ców i mu­sisz do­kład­nie prze­my­śleć każdy zapis, każdą zie­mię, każdy gród!

– Co tu ro­bisz? Teraz spo­dzie­wa­łem się Bo­le­sła­wa – stwier­dził nie­za­do­wo­lo­ny Krzy­wo­usty.

– Ale, miast niego, przy­szłam ja, bo wzy­wa­nie każ­de­go na­stęp­cy po kolei, aby ob­ja­śnić tak istot­ną dla ca­łe­go kraju no­wi­nę, jest kro­kiem wiel­ce nie­roz­trop­nym!

– Do­brze zatem, skoro taka twoja wola, przy­bliż się do mnie, Sa­lo­meo, żono naj­mi­lej­sza… – Mo­nar­cha uśmiech­nął się krzy­wo, po czym umie­jęt­nie się­gnął pod suk­nię, roz­pi­na­jąc ją na pier­si.

Sa­lo­mea uj­rza­ła błysz­czą­cy w dłoni męża szty­let!

– Nie! – krzyk­nę­ło gdzieś ponad nimi Su­mie­nie.

– Wszel­ki duch, co chcesz uczy­nić, nie­szczę­sny?! – wrza­snę­ła za­sko­czo­na księż­na i ru­nę­ła nie­do­szłe­mu za­bój­cy pod nogi tak, że stra­cił rów­no­wa­gę i wy­ło­żył się, jak długi, na plecy, obi­ja­jąc strasz­li­wie głowę i upusz­cza­jąc broń.

Stra­że czym prę­dzej wpa­dły do kom­na­ty, poj­ma­ły za­krwa­wio­ne­go księ­cia i wtrą­ci­ły do lochu.

 

Na­za­jutrz ran­kiem znowu było Świę­tej Anny i skry­ba przy­szedł, jak zo­sta­ło to wcze­śniej umó­wio­ne, aby spi­sać suk­ce­sję. Żad­ne­go śladu rany czy choć­by za­dra­pa­nia rzecz jasna nie było.

– Mężu, czyż­byś po­dej­mo­wał de­cy­zję o na­stęp­stwie tronu? – za­py­ta­ła po­now­nie wzbu­rzo­na księż­na.

Krzy­wo­usty wes­tchnął. Z wolna poj­mo­wał, że cały, mi­ster­nie utka­ny plan po­zby­cia się Sa­lo­mei i jej dzie­ci, przepadł na zawsze. I że nigdy, prze­nig­dy się od nich nie uwol­ni.

– Tak, uko­cha­na żono. Lecz teraz je­stem wiel­ce znu­żo­ny, po­roz­ma­wia­my o tym w dniu ju­trzej­szym, do­brze?

– Jak mi to nie­gdyś obie­ca­łeś? – Spoj­rza­ła z na­dzie­ją.

– Ow­szem.

– I nie po­mi­niesz żad­ne­go z na­szych synów?

Ksią­żę za­wa­hał się, lecz od razu po­czuł czy­jąś obec­ność i zro­zu­miał, że to Su­mie­nie przy­go­to­wu­je się do wy­gło­sze­nia ko­lej­ne­go ka­za­nia. Od­po­wie­dział więc czym prę­dzej, aby temu za­po­biec:

– Ab­so­lut­nie, nie po­mi­nę, przy­się­gam. Każdy twój… zna­czy się… eee… nasz syn – po­pra­wił się nie bez opo­rów – otrzy­ma wła­sną zie­mię! Nawet o tobie po­my­śla­łem, uko­cha­na żono.

Uspo­ko­jo­na Sa­lo­mea z ser­decz­nym uśmie­chem opu­ści­ła kom­na­tę mo­nar­chy.

 

O świ­cie znie­chę­co­ny Krzy­wo­usty ko­lej­ny raz zbu­dził się, prze­tarł oczy i spoj­rzał na wcho­dzą­ce­go skry­bę.

– Jaki dzień dziś mamy? – za­py­tał go z re­zy­gna­cją w gło­sie, spo­dzie­wa­jąc się od­po­wie­dzi, sły­sza­nej już ty­sią­ce razy.

– Świę­te­go Ce­le­sty­na, ksią­żę.

– O! – Spoj­rzał z en­tu­zja­zmem na sługę, zy­sku­jąc nagle na­dzie­ję, aby po­zbyć się raz na za­wsze nie­chcia­nych miesz­kań­ców dworu. – Na­resz­cie! Wołać mi tu Sław­ka! – krzyk­nął w kie­run­ku straż­ni­ków, po czym wstrzy­mał ich ru­chem dłoni. – Albo nie… Gniew­ko pew­niej­szy do tego za­da­nia – szep­nął ci­szej do sie­bie. – A może Mirko? Świę­to­pełk? Lub Mści­wój? Cho­ciaż nie… To mo­gło­by znowu po­wró­cić. Zro­bię wszyst­ko, aby tak się nie stało. Nie mam siły wciąż prze­ży­wać po ty­siąc­kroć tego sa­me­go dnia…

Mil­czał przez chwi­lę, tar­ga­ny roz­ter­ka­mi i sprzecz­ny­mi my­śla­mi.

– We­zwij­cie księż­ną! – na­ka­zał wresz­cie straż­ni­kom. – Będę dziś de­cy­do­wać w jej obec­no­ści o usta­wie suk­ce­syj­nej! – dodał z re­zy­gna­cją.

 

– Ko­cham cię! – Roz­ra­do­wa­na Sa­lo­mea, sły­sząc to w swo­jej sy­pial­ni, uca­ło­wa­ła na­mięt­nie ko­sma­te­go, ro­ga­te­go ko­chan­ka, zo­sta­wia­jąc go w luk­su­so­wej, sa­ty­no­wej po­ście­li.

Wy­bie­gła do męża, śmie­jąc się per­li­ście.

– I tak się robi w bam­bu­ko Pia­stów! – Le­żą­cy w łóżku Dia­beł za­chi­cho­tał gło­sem Su­mie­nia, a na­stęp­nie się­gnął po te­le­fon. – Ha­aalo­oo? – rzekł prze­cią­gle z iście sza­tań­skim uśmie­chem. – Krzy­wo­usty tra­fio­ny-za­to­pio­ny! Jest już nasz! Teraz zabieram się za rów­nie tę­pe­go Ło­kiet­ka!