Malarz

Poznałem ją w pewien piątek. Pamiętam, że wróciłem wtedy do domu z zakupami. Wszedłem do środka, rzuciłem klucze do miseczki przy drzwiach i ruszyłem w stronę kuchni. Zobaczyłem ją kątem oka – stała w moim atelier i wpatrywała się w puste, przygotowane na sztaludze płótno. Oglądała je z takim zainteresowaniem, jakby obraz już istniał, a ona próbowała odczytać, co autor miał na myśli.

W normalnych okolicznościach, na widok obcej osoby w mieszkaniu, wpadłbym w panikę. Pewnie zacząłbym krzyczeć albo od razu wezwał policję. Ale że była to piękna kobieta, nie czułem się zagrożony. Miała na sobie szare spodnie i elegancką marynarkę podkreślającą figurę. Wyglądała nad wyraz zmysłowo, a nawet seksownie – podobała mi się.

– Przepraszam, co pani tu robi? – zapytałem ostrożnie.

– O, raczyłeś wrócić – odparła z wyrzutem. – Siedzę tu od trzech godzin, a ty wchodzisz, jakby nigdy nic.

Zabrzmiała jakby była moją żoną. Albo co najmniej dziewczyną. A przecież nie miałem ani jednej, ani drugiej.

– Ale… jak… co to ma znaczyć? Kim pani jest? – zatkał mnie jej bezpośredni język i przyznam, że straciłem rezon.

– Kim jestem? Oczywiście, że muzą. A kim mam być? Niby jak się tu dostałam, skoro drzwi są zamknięte?

– Muzą powiadasz? Zgrabna muza mi się trafiła – mruknąłem, próbując odzyskać kontrolę. – Może w takim razie powiesz mi, co mam namalować. Albo jeszcze lepiej sama coś skrobnij?

Przewróciła oczami, jakby właśnie usłyszała najgłupszy tekst świata.

– Sorry, ale to tak nie działa. Poza tym już powinnam być gdzie indziej – odpowiedziała stanowczo, wręcz urażona. – Nie mam zamiaru siedzieć tu kolejne godziny tylko dlatego, że się spóźniasz. Pracę miałeś zacząć dawno temu. Teraz to sobie możesz. Lecę, pa. Za kwadrans jestem umówiona na paznokcie.

Machnęła na pożegnanie i stanowczym krokiem weszła do sąsiedniego pokoju. Natychmiast ruszyłem za nią – ale w środku nie było nikogo.

Wtedy jeszcze nie wiedziałem, że właśnie w ten sposób znikała. Przechodziła do innego pomieszczenia, przemykała za drzwiami, za filarem… Czasem wystarczyło, że na moment odwróciłem wzrok – i przepadała bez śladu. Nigdy nie robiła tego wprost na moich oczach. Zawsze jakby mimochodem.

Stałem tam jak słup soli – zdezorientowany, zdziwiony i smutny zarazem.

Taka okazja, a ja to koncertowo spieprzyłem. „Zgrabna… może lepiej sama coś skrobnij” – no błagam, nic dziwnego, że wyszła obrażona. Idiota ze mnie.

Przez cały weekend nie namalowałem ani jednej kreski. Termin oddania pracy na konkurs zbliżał się nieubłaganie, a moje płótno wciąż było bielsze niż śnieg. Za każdym razem, gdy próbowałem podejść do sztalugi lub choćby sięgnąć po pędzel, ogarniała mnie niemoc. W głowie wciąż krążył obraz niespodziewanego gościa. Choć to była krótka wizyta, nieustannie odtwarzałem w myślach jej słowa, ruchy, gesty. Nie potrafiłem się skupić.

Następnym razem pojawiła się bodajże we wtorek. Łaziłem po pracowni w tę i we w tę jak kot z pęcherzem, nerwowo próbując coś wymyślić.

I nagle – była. Oczywiście tego też nie dostrzegłem. Swoim zwyczajem po prostu ukazała się w drzwiach, jak gdyby stała tam od dawna. W przeciwieństwie do poprzedniej wizyty, tym razem miała na sobie zwiewną, niebieską sukienkę w kwiaty, sięgającą prawie do ziemi.

Ucieszyłem się ogromnie, jakbym zobaczył najbardziej wyczekiwanego gościa, i natychmiast do niej podbiegłem.

– Posłuchaj – zacząłem się tłumaczyć. – Przepraszam za tamto. Nie chciałem cię urazić. Tekst, że „coś skrobnij” i że „jesteś zgrabna”, był kompletnie bez sensu. Normalnie taki nie jestem. Sam nie wiem, czemu to powiedziałem.

– Czyli nie wyglądam ładnie?

– Nie. To znaczy tak. Oczywiście, że wyglądasz pięknie! – Czułem się jak przestępca plączący w zeznaniach. – Tylko że… wiesz, o co mi chodzi. Nigdy wcześniej nie odwiedziła mnie muza. Nie wiem, jak to działa. Trochę się pogubiłem. Wybacz.

– Myślisz, że gniewałam się za komplement? To akurat było miłe. Zła byłam, bo miałeś pracować od rana, a nie było cię kilka godzin. Bo dla ciebie ważniejsi są znajomi. I od razu ci powiem, żebyś nie zaprzeczał. Wiem, kogo spotkałeś i gdzie byliście. Zresztą widzę, że od tamtej pory też nic nie zrobiłeś.

Muszę przyznać, że kiedy się złościła, wyglądała cudownie. Choć to było dopiero nasze drugie spotkanie – i za każdym razem była zła – to wyobrażałem sobie, jak uroczy musi mieć uśmiech.

– Wierz mi, chciałem coś zrobić, naprawdę. Ale jakoś nie mogłem się zebrać. Pomóż mi, proszę. Konkurs, na który muszę przygotować pracę, sporo dla mnie znaczy. Jeśli wygram, mam szansę na stypendium albo przynajmniej przez chwilę zaczną o mnie mówić. A dla początkującego malarza to ogromna szansa. Wystawa jest organizowana przez Muzeum Techniki i Nauki, a tytuł przewodni to: „Para w służbie ludzkości – od starożytności po XX wiek”.

– Skoro to takie ważne, to czemu blejtram wciąż pusty? Wiesz co? Chyba tracę z tobą czas. Lepiej pobujam z amorami w obłokach, a do ciebie zajrzę, jak się ogarniesz. Pa.

Obróciła się na pięcie i wyszła. Zdążyłem tylko zobaczyć, jak przechodzi na balkon, ale oczywiście, zanim dobiegłem, nie było po niej śladu. Na niebie leniwie przesuwały się chmurki.

Poczułem się dziwnie z tym, co powiedziała. Trochę zirytowany wypominaniem kumpli, a trochę… zazdrosny o amory?

Następnego dnia postanowiłem podejść do sprawy bardziej rzeczowo i przejąć inicjatywę. Zamiast czekać, aż się pojawi, zadecydowałem sam ją ściągnąć. Problem był w tym, że nie miałem pojęcia, jak się do tego zabrać.

Pierwsze, co mi przyszło do głowy, to spróbować medytacji. Może zagłębienie się w sobie poruszy jakąś wewnętrzną strunę, która przywoła mą muzę. Zacząłem od siadu skrzyżnego, potem siad japoński, a następnie bite dwie godziny w pozycji lotosu – aż przestałem czuć nogi. Niestety, nie pomogło. Kolejnego dnia rozłożyłem w całym mieszkaniu bukiety kwiatów, aromatyczne kadzidła i zapachowe świece. To tym bardziej nie zadziałało. Wytworzona mieszanka była jak wybuch w fabryce perfum. Na nic zdały się też godziny modlitw ani czytanie poezji. Muzy wciąż nie było. Zdesperowany sięgnąłem po dziecinny sposób przyciągnięcia Mikołaja – mleko i ciasteczka na spodku. O dziwo, udało się. Kiedy wstałem w sobotę rano, zobaczyłem ją w pokoju ze słuchawkami na uszach. Podrygiwała w rytm jakiejś muzyki, trzymając w jednej ręce biszkopt, a w drugiej szklankę. Wyglądała obłędnie. Najpiękniejsza istota, jaką widziałem. Tym razem miała na sobie krótkie piżamowe spodenki i – o wiele na nią za dużą – moją koszulę. Sprawiała wrażenie, jakby dopiero co wyszła z łóżka i narzuciła na siebie pierwszą rzecz, jaką znalazła. Tańczące cudo.

– O, jesteś! – ucieszyła się na mój widok. – Nie chciałam cię budzić tak wcześnie, bo we śnie przychodzą ciekawe pomysły. Przynajmniej tak twierdzi mój kuzyn Morfeusz. I jak, wpadłeś na coś?

– Chyba nie – odpowiedziałem zaspany, ale radosny, że ją widzę. I to do tego w takim nastroju.

– Nic nie szkodzi, na pewno coś wykombinujesz – odparła z uśmiechem. – A, i dzięki za ciacho. To naprawdę urocze.

Reszta poranka upłynęła nam wyjątkowo przyjemnie. Zjedliśmy razem śniadanie – okazało się, że mityczne stworzenia też mają apetyt – pogadaliśmy o muzyce i sztuce. Wspomniała, że zna kilku ciekawych artystów. Nie poruszała tematu moich kolegów, a ja nie pytałem o wcześniejsze „amory”. Atmosfera była naprawdę miła.

Po południu powiedziała, że musi załatwić parę spraw, ale jeśli zechcę, to mogłaby wpaść wieczorem.

– Może razem coś… zmalujemy – dodała z figlarnym uśmiechem. Ucieszyło mnie to ogromnie i oczywiście zgodziłem się bez wahania. Posłała mi oczko i wskazała ścianę za moimi plecami. Kiedy się obróciłem, już jej nie było.

Resztę dnia spędziłem na sprzątaniu mieszkania, zakupach i przygotowywaniu najlepszej kolacji, jaką potrafiłem przyrządzić. Nakryłem stół białym obrusem, do wazonu wstawiłem kwiat, zapaliłem świece. Zjawiła się tuż przed dziesiątą. Byłem tak zafascynowany jej obecnością, że dopiero po czasie zauważyłem, iż jedzenie chyba nie przypadło jej do gustu. Owszem, zjadła, ale bez entuzjazmu. Nalałem nam po kieliszku wina, włączyłem smooth jazz, licząc, że zrobię wrażenie, ale jej spojrzenia wciąż uciekały w stronę sztalugi. Posiłek przeciągnął się niemal do północy, aż w końcu zaczęła coraz częściej ziewać. Zmartwiło mnie, że może się nudzi albo nie jest mną zainteresowana, więc delikatnie zapytałem, czy nie chciałaby się położyć. Odpowiedziała, że faktycznie czuje lekkie znużenie, po czym przeprosiła, iż musi iść do łazienki – oczywiście znikła.

Następnego dnia chodziłem jak struty. Nie mogłem znaleźć sobie miejsca, myśli rozlatywały się na wszystkie strony. Docierało do mnie, że być może popełniłem największy błąd w życiu. Kiedy przyszła do mnie muza, myślałem o… nawet nie wiem, o czym. Na pewno nie o tym, co trzeba.

Pocieszenie znalazłem w kolegach. Niezawodni kumple zawsze wiedzą, jak podnieść brata na duchu. Przez kilka dni imprezowałem, potem trzeźwiałem, tylko po to, by znów wracać do ludzi. Cały tydzień zmienił się w festiwal zapomnienia i ucieczki od myśli. A w kolejną sobotę otrzymałem cios ostateczny.

 Wstałem rano z ciężarem wczorajszego dnia. Wyjąłem filiżankę kawy z ekspresu i wyszedłem na balkon zaczerpnąć powietrza. Wtedy ją zobaczyłem. Stała w mieszkaniu naprzeciwko. Znów ubrana w popielaty garnitur, roześmiana, wskazywała ściany, tłumacząc coś mężczyźnie obok. On również wyglądał na zadowolonego – uśmiechnięty, kiwający głową, wyraźnie pod wrażeniem.

Nie wiem, jak długo stałem bez ruchu, oszołomiony tym widokiem. Ocknąłem się dopiero, gdy filiżanka wypadła mi z ręki i huknęła o posadzkę. Ona też to usłyszała. Spojrzała, uśmiechnęła się lekko i pomachała do mnie, jakby nic się nie stało. Wściekły wróciłem do mieszkania, gotowy rozwalić cokolwiek się nawinie. I wtedy zabrzmiał dzwonek u drzwi. Poszedłem otworzyć, ale nikogo nie było. Zanim zdążyłem cokolwiek pomyśleć, usłyszałem zza pleców jej głos:

– Kto przyszedł?

Trzasnąłem drzwiami. Wziąłem głęboki oddech, policzyłem do trzech i wróciłem do pokoju.

Siedziała w fotelu. Ubrana w luźny, domowy dres, z podkurczonymi nogami, najspokojniej w świecie czytała książkę. Wyglądała, jakby mieszkała ze mną od lat.

Patrzyłem na nią z niedowierzaniem, a potem coś we mnie pękło.

Nie pamiętam dokładnie, co powiedziałem. Wiem tylko, że zrobiłem jej awanturę. Wylałem z siebie wszystko – złość, frustrację, niezrozumienie. Krzyczałem, wyrzucając jej, że miała być moją muzą, natchnieniem, inspiracją. A nie kobietą z drugiej strony ulicy, flirtującą z kimś, kto nie ma ze mną nic wspólnego.

Nie przerywała. Nie broniła się. Po prostu zamknęła książkę, odłożyła ją na bok, uniosła na mnie spokojne spojrzenie i powiedziała:

– Twoją? Tamten pan malował pokój dla dziecka, a ja poddałam mu tylko kilka pomysłów. A ty robisz z tego dramat.

Zawiesiła wzrok na mojej twarzy i dodała słowa, których nigdy nie zapomnę:

– Jeśli chcesz, żeby muza cię odwiedzała, niech przynajmniej zastanie cię przy pracy.

Po tym wstała i w milczeniu wyszła. Nie wiem, czy zniknęła w korytarzu, ale słyszałem odgłos zamykanych drzwi.

Nie ruszyłem się. Nie odezwałem ani słowem i nie próbowałem jej zatrzymać. W głębi siebie czułem, że ma rację. A to bolało najbardziej.

Następnego dnia wstałem wcześnie, ogarnąłem się, zjadłem śniadanie i poszedłem do pracowni. Dzień był wyjątkowo słoneczny i do środka wpadało idealne światło do malowania. Nie miałem żadnego pomysłu ani inspiracji, więc pozwoliłem pędzlowi podążać własnymi ścieżkami. Nie wiem, ile minęło czasu – może dwie, może trzy godziny – kiedy poczułem na sobie spojrzenie. Nie musiałem się odwracać. Wiedziałem, że tam jest i na mnie patrzy.

– Ładne? – spytałem.

– No… może być, a co to w ogóle jest?

– To jest… – próbowałem wymyślić coś inteligentnego, bo obraz przedstawiał przypadkowe linie, łuki i plamy – widok maszyny parowej, zanim ktoś ją wymyślił.

– Yhmm. Abstrakcja – powiedziała, wtulając się i opierając głowę na moim ramieniu. Po chwili oboje wypchnęliśmy serdecznym śmiechem. Ten bohomaz był gorszy niż rysunek trzyletniego dziecka, a nadawanie mu jakiejkolwiek treści było przejawem szaleństwa.

Od tej pory nasze relacje znacząco się poprawiły. Ja codziennie pracowałem od rana, a ona… a ona po prostu była.

Czasem czytała mi coś na głos, czasem w milczeniu patrzyła. Niekiedy komentowała moje szkice, a innym razem robiła głupie miny, próbując mnie rozśmieszyć. Odpędzałem ją wtedy, mażąc pędzlem piegi na jej twarzy. Spędziliśmy tak cały tydzień i choć był to najszczęśliwszy czas mojego życia, z konkursem wciąż stałem w miejscu. Co dziwne, nie martwiło mnie to zbytnio. Zwłaszcza po tym, co mi powiedziała:

– Nie przejmuj się niepowodzeniem. Artysta jest wolny, dopóki nie odniesie sukcesu.

Od tego momentu tworzyłem z większym luzem, bez ciążącej presji. Któregoś dnia, gdy podeszła do mnie z kubkiem parującej herbaty, wpadł mi do głowy pomysł. Zapytałem, czy mogłaby mi pozować. Zaśmiała się, ale zgodziła. Wiedziała, co się wydarzy i pewnie stąd był jej uśmiech. Chodziło o to, że muzy nie da się namalować. Ilekroć na nią zerknąłem, po przyłożeniu pędzla do płótna całkowicie zapominałem, jak wygląda. W wyobraźni mogłem odtworzyć każdy jej szczegół, każdy kontur, ale próba przeniesienia tego na obraz kończyła się pustką. Frustrowało mnie to coraz bardziej. Byłem o krok od rzucenia farbami, kiedy wypowiedziała zdanie, które zapamiętam na zawsze:

– Nie da się utrwalić natchnienia. Utrwalone natchnienie staje się sztuką.

– Ale sztuka może też być warsztatem – nie wiem, czemu dokończyłem to zdanie, samo ze mnie wypłynęło.

Zaśmiała się znowu.

Namalowałem wtedy mój najlepszy obraz. Nie ją, lecz kobietę, którą sobie wyobrażałem, że mogła nią być. Nie nadałem jej wyraźnych rysów twarzy; pozostawiłem to wyobraźni odbiorcy. Tam, gdzie powinno być serce, umieściłem turbinę Herona – pierwszą maszynę parową, zaprojektowaną przez Herona z Aleksandrii. Gdy skończyłem, pokazałem jej dzieło. Uśmiechnęła się, ale bez większego entuzjazmu. Przyznam, że lekko mnie to dotknęło. Zmarkotniałem i powiedziałem:

– Przykro mi, ale na tyle mnie stać.

Chyba ją tymi słowami zasmuciłem. W jej oczach pojawił się cień zawodu, jakby obwiniała się za to, że nie potrafiła wykrzesać ze mnie większego talentu.

– To nic, że nie mam natchnienia – próbowałem ją wesprzeć w najgłupszy możliwy sposób – napawam się twoją obecnością. Do szczęścia wystarcza mi, że jesteśmy razem.

– Kochanie – powiedziała z najgłębszą czułością – przecież od pierwszej chwili, gdy mnie ujrzałeś, cały czas mówię ci, co masz namalować. Musisz tylko to dostrzec. Już prawie to masz.

Zaniemówiłem. Nie tylko przez to, co usłyszałem, ale przez własną ślepotę. Olśniło mnie. Ogarnęła mnie jasność, jakby samo słońce wybuchło mi w głowie. Nagle zrozumiałem do czego prowadziły wszystkie jej działania, zmiany strojów, kłótnie, rozstania, powroty. Pokazała mi związek, którego mi brakowało.

Gdy odzyskałem zmysły, wiedziałem, co zrobić. Zniszczyłem obraz, który jeszcze przed chwilą uważałem za swój najlepszy – i bez wahania zacząłem malować od nowa. Nie zauważyłem nawet, kiedy zniknęła. Nie było jej już przy mnie fizycznie… ale czułem ją w sobie. W głowie, w dłoni, w pędzlu, w każdej kropli farby. Każde pociągnięcie było teraz czystym, utrwalonym natchnieniem.

 

*****

 

– Obraz, który zdobywa główną nagrodę w tegorocznym konkursie – ogłaszał przewodniczący jury – to dzieło, w wyjątkowy sposób łączy głębię wyrazu z mistrzowskim warsztatem. Oryginalne podejście do tematu i jednocześnie wyjątkowe ukazanie jednego z największych dokonań pary dla ludzkości. Z ogromną przyjemnością przedstawiam państwu dzieło pod tytułem „Piotr Curie oraz Maria Skłodowska–Curie”.