Wycieczka do muzeum

– Spo­kój! Spo­kój! – po­pro­sił tu­bal­nym gło­sem na­uczy­ciel, zwra­ca­jąc się do roz­krzy­cza­ne­go tłumu dzie­ci. – Czy cała klasa wy­szła już z Sali Zwie­rząt Lą­do­wych? – za­py­tał, gdy w gru­pie za­pa­no­wa­ła względ­na cisza.

– Nie ma jesz­cze Sylw­ka, pro­szę pana! – pod­no­sząc dłoń od­po­wie­dzia­ła dziew­czyn­ka z uro­czym uśmie­chem i ogrom­ny­mi, piw­ny­mi ocza­mi. – Za­pa­trzył się na no­so­roż­ce.

– Tak, to rze­czy­wi­ście nie­zwy­kle in­te­re­su­ją­ce, uni­kal­ne zwie­rzę­ta – przy­tak­nął cier­pli­wie bel­fer. – Ale czas nas goni, ko­lej­na grupa już czeka, więc pójdź­cie po niego. Tylko od razu wra­caj­cie!

Od­pro­wa­dził wzro­kiem dwóch chłop­ców, prze­ska­ku­ją­cych przez ba­rier­kę i bie­gną­cych w stro­nę po­przed­nie­go po­miesz­cze­nia. Po­krę­cił głową z re­zy­gna­cją. Młode po­ko­le­nie nigdy nie zro­zu­mie pew­nych rze­czy – po­my­ślał. Nie do­ce­nia­ją, jaki wspa­nia­ły dar otrzy­ma­li.

Nagle na­uczy­ciel po­czuł de­li­kat­ne po­cią­gnię­cie za rękaw sur­du­ta. Uwie­si­ła się na nim uczen­ni­ca, z którą rozmawiał przed chwi­lą.

– Tak, Lucy? W czym mogę ci pomóc?

– Panie pro­fe­so­rze, a czy tych wszyst­kich stwo­rzeń na­praw­dę już nie ma? Ani jed­ne­go? – spy­ta­ła dziew­czyn­ka, a w ką­ci­kach jej wiel­kich, prze­ni­kli­wych oczu ze­bra­ły się łzy.

Na­uczy­ciel z ła­two­ścią pod­niósł dziew­czyn­kę i po­sa­dził na swym ra­mie­niu.

– Nie­ste­ty tak, Lucy – roz­po­czął ła­god­nym tonem. – Dla­te­go wła­śnie tu je­ste­śmy. Mu­si­cie do­wie­dzieć się nie tylko, jak pięk­ny był kie­dyś świat, lecz rów­nież, jak bar­dzo był kru­chy. Te wszyst­kie ga­tun­ki – za­to­czył ręką sze­ro­ki łuk, wska­zu­jąc wej­ścia do po­szcze­gól­nych sal – żyły kie­dyś razem wśród nas. W jed­nym mo­men­cie. Taki ogrom życia! Pokaz po­tę­gi na­tu­ry! – Bel­fer uśmiech­nął się smut­no. – A teraz? Szko­ła musi or­ga­ni­zo­wać ty­go­dnio­we wy­ciecz­ki, że­by­ście mogli zo­ba­czyć coś więk­sze­go od ka­ra­lu­cha.

Wes­tchnął i de­li­kat­nym, oj­cow­skim ge­stem po­gła­dził małą po twa­rzy.

– Ale tym razem, bę­dzie ina­czej. Zaj­mie­my się tą pla­ne­tą. To nasz obo­wią­zek. Dla­te­go wła­śnie ty, i wszyst­kie dzie­ci w twoim wieku, mu­si­cie tu przyjść – wy­ja­śnił, ostroż­nie od­sta­wia­jąc Lucy z po­wro­tem na podłogę. – Ach, widzę, że je­ste­śmy już w kom­ple­cie – dodał, gro­miąc spoj­rze­niem Sylw­ka, cią­gnię­te­go siłą przez ko­le­gów. – Chodź­cie za mną.

Ge­stem za­chę­cił grupę i po­pro­wa­dził dzie­ci ła­god­nie skrę­ca­ją­cym ko­ry­ta­rzem. Wkrót­ce zna­leź­li się w spo­rych roz­mia­rów po­cze­kal­ni, która była jed­nak cał­ko­wi­cie przy­tło­czo­na ogro­mem znaj­du­ją­cych się za nią me­ta­lo­wych wrót. Miały przy­naj­mniej dwa­dzie­ścia me­trów sze­ro­ko­ści. W miej­scu łą­cze­nia przy­ozdo­bio­no je żół­to-czar­ny­mi pa­sa­mi, a na każ­dym ze skrzy­deł wid­niał dziw­ny sym­bol, skła­da­ją­cy się z trzech ścię­tych stoż­ków, skie­ro­wa­nych wierz­choł­ka­mi ku krop­ce w środ­ku.

Pro­fe­sor przy­sta­nął w cen­trum po­miesz­cze­nia, lu­stru­jąc uczniów, w po­szu­ki­wa­niu ewen­tu­al­nych za­gu­bio­nych. Gdy upew­nił się, że klasa jest w kom­ple­cie, zwró­cił się do dzie­ci:

– Zbierz­cie się ko­cha­ni, zbierz­cie się. Zbli­ża­my się do końca na­szej wy­ciecz­ki. Siądź­cie na chwi­lę – po­pro­sił, po czym sam przy­siadł na zim­nej pod­ło­dze. Jego ubra­nie nieco za­trzesz­cza­ło w szwach pod­czas tego ma­new­ru, co wy­wo­ła­ło ogól­ną we­so­łość wśród uczniów. – Tak, tak – uspo­ko­ił ich na­uczy­ciel – mam parę zbęd­nych ki­lo­gra­mów. Tym bar­dziej po­win­ni­ście dać sta­re­mu bel­fro­wi od­po­cząć.

Jesz­cze przez chwi­lę tu i ów­dzie dały się sły­szeć szep­ty i chi­cho­ty, lecz wi­dząc, że do­ro­sły spo­waż­niał, dzie­ci szyb­ko sku­pi­ły na nim uwagę.

– Czy wie­cie, moi dro­dzy, co znaj­du­je się za tymi drzwia­mi? – zadał py­ta­nie pro­fe­sor.

Po­now­nie ręka małej Lucy wy­strze­li­ła w górę jako pierw­sza, jed­nak tym razem na­uczy­ciel miał inny plan.

– Sylw­ku, może ty? – zwró­cił się do chłop­ca ła­god­nym tonem, w któ­rym dało się jed­nak wy­czuć nutkę roz­ba­wie­nia.

– Yyy… – Wy­raź­nie zmie­sza­ny malec po­dra­pał się w głowę. Po chwi­li jed­nak wy­krzyk­nął, dumny z sie­bie: – Sala Końca i Po­cząt­ku!

– Tak, Sylw­ku – zgo­dził się pro­fe­sor, po czym dodał: – Wszy­scy po­tra­fi­my prze­czy­tać, co jest na­pi­sa­ne na drzwiach tymi wiel­ki­mi li­te­ra­mi.

Przez grupę prze­szła fala we­so­ło­ści, za­trzy­ma­na jed­nak szyb­ko przez unie­sio­ną dłoń na­uczy­cie­la.

– Ale co kryje się za tą nazwą?

Od­po­wie­dzia­ła mu cisza, prze­ry­wa­na je­dy­nie nie­cier­pli­wym pi­skiem Lucy.

– Pro­szę, Lucy, wy­tłu­macz ko­le­żan­kom i ko­le­gom.

– Ko­ry­ta­rze, w któ­rych urzą­dzo­no mu­zeum, są czę­ścią daw­ne­go schro­nu – dziew­czyn­ka wsta­ła i za­czę­ła de­kla­mo­wać wy­uczo­ną for­muł­kę z biu­le­ty­nu dla zwie­dza­ją­cych, pro­mie­nie­jąc przy tym ze szczę­ścia. – Za tą śluzą znaj­du­je się jego serce, w któ­rym miesz­ka­li lu­dzie. Schron był do­dat­ko­wym za­bez­pie­cze­niem przed Ka­ta­stro­fą, jed­nak i to im nie po­mo­gło.

Mała pry­mu­ska usia­dła z po­wro­tem i z wy­cze­ki­wa­niem wpa­try­wa­ła się w na­uczy­cie­la.

– Brawo, Lucy, wszyst­ko się zga­dza. Czy wie­cie jed­nak, czym do­kład­nie była Ka­ta­stro­fa i co ją spo­wo­do­wa­ło?

Tym razem nikt z grupy się nie ode­zwał.

– Jeśli mam być szcze­ry, dzie­ci, nie po­do­ba mi się, że nie uczy­cie się tego od wa­sze­go pierw­sze­go dnia w szko­le. Całe na­ucza­nie po­win­no wy­cho­dzić wła­śnie z tego punk­tu, gdyż nie ma dla nas wszyst­kich waż­niej­szej lek­cji.

Unie­sio­ny palec pro­fe­so­ra pod­kre­ślał każde wy­po­wie­dzia­ne słowo. Kiedy jed­nak do­strzegł, że ucznio­wie nie­wie­le poj­mu­ją z jego wy­wo­du, wes­tchnął i po­now­nie sta­nął na nogi.

– Chodź­cie, naj­le­piej bę­dzie, je­że­li zo­ba­czy­cie to na wła­sne oczy. – Po­pro­wa­dził ich w kie­run­ku po­tęż­nych wrót, po czym po­now­nie zwró­cił się do klasy: – Nie­ste­ty, je­stem zo­bo­wią­za­ny za­py­tać. Czy każdy z was ma pi­sem­ną zgodę od opie­ku­na na od­wie­dze­nie sali?

Od­po­wie­dział mu szum otwie­ra­nych toreb, ple­ca­ków i wyj­mo­wa­nych kar­te­czek.

– Spo­koj­nie, nie będę spraw­dzał każ­de­go po kolei. – Po­wstrzy­mał ich ge­stem. – Po pro­stu jeśli ktoś nie ma zgody, niech pod­nie­sie rękę.

Nikt się nie zgło­sił, co na­uczy­ciel skwi­to­wał sze­ro­kim uśmie­chem.

– Do­sko­na­le, przy­naj­mniej w wa­szej gru­pie ro­dzi­ce to po­rząd­ni i od­po­wie­dzial­ni oby­wa­te­le.

Od­wró­cił się i dał znać pra­cow­ni­ko­wi od­po­wie­dzial­ne­mu za otwie­ra­nie bramy. Po­tęż­ne że­la­zne skrzy­dła roz­chy­li­ły się, uka­zu­jąc halę tak prze­past­ną, że dzie­ci z tru­dem do­strze­ga­ły jej drugi ko­niec. Nad nią wzno­si­ła się rów­nie wiel­ka ko­pu­ła, po­kry­ta elek­tro­nicz­ny­mi wy­świe­tla­cza­mi, po­ka­zu­ją­cy­mi obraz czy­ste­go, błę­kit­ne­go nieba. Wokół ca­łe­go po­miesz­cze­nia cią­gnął się sze­ro­ki chod­nik, środ­kiem któ­re­go po­pro­wa­dzo­no zie­lo­ny pas drzew, krze­wów i kwia­tów. Z pro­me­na­dy co kilka me­trów od­cho­dzi­ły ko­ry­ta­rze, pro­wa­dzą­ce w głąb schro­nu. Zde­cy­do­wa­nie naj­wię­cej spoj­rzeń skie­ro­wa­nych było jed­nak na cen­trum sali, gdzie ku niebu wzno­si­ła się gi­gan­tycz­na ra­kie­ta.

Wszy­scy ucznio­wie wstrzy­ma­li od­dech i z roz­dzia­wio­ny­mi usta­mi pa­trzy­li na ota­cza­ją­ce ich cuda. Gdy po kilku mi­nu­tach pierw­szy szok opadł, na­uczy­ciel do­szedł do wnio­sku, że pora roz­po­cząć lek­cję. Wpro­wa­dził dzie­ci na po­most, wy­cho­dzą­cy na śro­dek po­miesz­cze­nia i koń­czą­cy się tuż przed me­ta­licz­ną po­wło­ką ra­kie­ty. Można było stąd doj­rzeć, że po­dob­ne cy­lin­drycz­ne chod­ni­ki znaj­do­wa­ły się rów­nież na wielu pię­trach po­ni­żej. Pro­fe­sor jed­nak kazał gru­pie sku­pić uwagę na ogrom­nym wy­świe­tla­czu, za­in­sta­lo­wa­nym na końcu po­mo­stu.

– Ka­ta­stro­fa – za­czął po­waż­nym tonem na­uczy­ciel – na­stą­pi­ła ja­kieś czterdzieści lat temu, lecz roz­po­czę­ła się tak na­praw­dę dużo wcze­śniej. Źli lu­dzie przez lata ko­rzy­sta­li z za­so­bów na­szej pla­ne­ty w spo­sób nie­kon­tro­lo­wa­ny, za­gar­nia­jąc coraz wię­cej dla sie­bie. W pew­nym mo­men­cie, nie było już czego wy­do­by­wać i gra­bić. Jedni lu­dzie zwró­ci­li się prze­ciw­ko dru­gim, pró­bu­jąc ukraść reszt­ki tego, co tamci ukra­dli wcze­śniej. Wresz­cie, gdy nie było już komu wal­czyć, użyli tego. – Wska­zał na gó­ru­ją­cy nad plat­for­mą po­cisk. – W ciągu jed­nej mi­nu­ty ty­sią­ce ta­kich ra­kiet prze­cię­ły niebo, uda­jąc się w każ­dym moż­li­wym kie­run­ku. Życie na kon­ty­nen­tach ta­kich jak Eu­ro­pa czy Ame­ry­ka prze­sta­ło ist­nieć, po­chło­nię­te burzą ognia. W in­nych czę­ściach świa­ta za­pa­no­wał po­wszech­ny głód i cho­ro­by.

W tym miej­scu zro­bił dra­ma­tycz­ną pauzę, jed­nak szyb­ko zo­rien­to­wał się, że nie było to ko­niecz­ne. Wiele dzie­ci miało już łzy w oczach, nie­któ­re gło­śno szlo­cha­ły. Chłop­cy pró­bo­wa­li zgry­wać twar­dych, ale na­uczy­ciel wi­dział ich drga­ją­ce wargi. Od­cze­kał chwi­lę, by dać wszyst­kim czas, na opa­no­wa­nie emo­cji.

– Ko­niec przy­szedł tak nagle, że schro­ny, takie jak ten, po­zo­sta­ły puste, poza nie­licz­nym per­so­ne­lem. W tym strasz­nym mo­men­cie, ludz­kość sama odar­ła się ze wszyst­kie­go, co było ludz­kie. Ci, któ­rym udało się prze­żyć, szyb­ko zwró­ci­li się ku swoim naj­bar­dziej pod­sta­wo­wym, zwie­rzę­cym in­stynk­tom. Po­zo­sta­ło im je­dy­nie za­bi­ja­nie, je­dze­nie i roz­mna­ża­nie, które, ze wzglę­du na ska­że­nie, pro­wa­dzi­ło do dra­ma­tycz­nych re­zul­ta­tów. Z tego co wiemy, po za­le­d­wie kilku la­tach ludz­kość na po­wierzch­ni wy­gi­nę­ła.

Każde wy­po­wie­dzia­ne słowo pod­kre­śla­ły dra­stycz­ne zdję­cia i wi­zu­ali­za­cje, pre­zen­tu­ją­ce upa­dek ludz­kiej cy­wi­li­za­cji. Na­uczy­ciel obiegł wzro­kiem całą grupę, ła­piąc ich prze­peł­nio­ne smut­kiem spoj­rze­nia.

– Pa­mię­taj­cie jed­nak pro­szę, że to miej­sce nie bez po­wo­du na­zwa­no „Salą Końca i Po­cząt­ku”. Ta sama siła, która odar­ła ludzi z ich czło­wie­czeń­stwa, uzna­jąc, że nie są godni, po­da­ro­wa­ła je nam!

Pro­fe­sor uniósł palec wska­zu­ją­cy, kie­ru­jąc go w stro­nę sztucz­ne­go nieba.

– To wła­śnie Świę­ty Atom, spra­wił swą mocą, że my, małpy, za­ję­li­śmy miej­sce ludzi! – Ma­syw­ny oran­gu­tan po­pra­wił z tru­dem utrzy­mu­ją­ce się na pła­skim nosie oku­la­ry. – Jak wie­cie, dzie­ci, mam już swoje lata. Nie wie­cie jed­nak, że byłem tu, gdy wy­da­rzy­ła się Ka­ta­stro­fa. Spro­wa­dzo­no tu za­wcza­su wiele ga­tun­ków ro­ślin, zwie­rząt, licz­ne dzie­ła sztu­ki i wy­two­ry tech­no­lo­gii, by prze­trwa­ły ko­niec świa­ta. Do­glą­da­ła nas nie­licz­na grupa na­ukow­ców. Ko­or­dy­no­wa­li stąd eks­pe­ry­ment, który miał na celu zwięk­sze­nie na­szych zdol­no­ści in­te­lek­tu­al­nych, aby móc za­stą­pić nami top­nie­ją­ce sze­re­gi ludz­kich żoł­nie­rzy. Próby od­by­wa­ły się w wielu bun­krach na całym świe­cie. Z po­cząt­ku re­zul­ta­ty nie były za­do­wa­la­ją­ce. Byłem wów­czas w wa­szym wieku. Pa­mię­tam z tego okre­su je­dy­nie ból. Nie wie­dzia­łem, co się dzie­je. Nagle za­czą­łem się za­sta­na­wiać nad oczy­wi­sty­mi czyn­no­ścia­mi, ale wciąż ni­cze­go nie ro­zu­mia­łem. Do­pie­ro w dniu Ka­ta­stro­fy, gdy Atom ze swą mocą wdarł się do środ­ka schro­nu, coś się zmie­ni­ło. Na­ukow­cy umie­ra­li w mę­czar­niach, pod­czas gdy my ro­śli­śmy w siłę. Roz­wi­nął się nie tylko nasz in­te­lekt. Po­ja­wi­ła się em­pa­tia, uczu­cia… – Na­uczy­ciel za­wie­sił na mo­ment głos, gu­biąc się na chwi­lę we wła­snych wspo­mnie­niach. – I mi­łość…

Ruda, owło­sio­na łapa wy­ma­ca­ła w kie­sze­ni sur­du­ta chu­s­tecz­kę i po­now­nie po­wę­dro­wa­ła w stro­nę oku­la­rów. Prze­cie­ra­jąc szkła, pro­fe­sor ukrad­kiem usu­nął także zdra­dli­wą łzę, gro­ma­dzą­cą się w ką­ci­ku oka.

– Potem na­wią­za­li­śmy kon­takt z in­ny­mi la­bo­ra­to­ria­mi. Tam rów­nież Atom przy­niósł nowe życie. Dzię­ki pod­wyż­szo­ne­mu in­te­lek­to­wi, udało nam się roz­pra­co­wać stworzoną przez ludzi for­mu­łę i dozę ra­dia­cji po­trzeb­ną do za­po­cząt­ko­wa­nia pro­ce­su. Pod­ję­li­śmy nie­bez­piecz­ne wy­pra­wy na po­wierzch­nię, by po­nieść dar Atomu wszyst­kim ssa­kom na­czel­nym. Tak wła­śnie na­ro­dzi­ła się nasza mał­pia cy­wi­li­za­cja. Są py­ta­nia? Tak, Lucy? – zwró­cił się do ma­lut­kiej sa­mi­cy wy­ra­ka, która za­wsze stała z przo­du, by być za­uwa­żo­na.

– A czy inne zwie­rzę­ta też się prze­mie­ni­ły? – za­py­ta­ła, wpa­tru­jąc się w na­uczy­cie­la ogrom­ny­mi ocza­mi, prze­peł­nio­ny­mi cie­ka­wo­ścią i żądzą wie­dzy.

Nie – od­parł ka­te­go­rycz­nie. – Atom wy­zwo­lił tylko nas. Co mówi pierw­sza stro­fa „Hymnu Do Atomu”?

Od­po­wie­dział mu dość cha­otycz­ny chór gło­sów:

Kiedy znaj­dę się w nie­do­li

Świe­ty ogień mnie wy­zwo­li

Ludz­kie ple­mię pło­mień stra­wi

Mał­pia dłoń ten świat na­pra­wi

Pro­fe­sor pla­no­wał na tym za­koń­czyć wy­kład, jed­nak prze­rwał mu po­now­nie pi­skli­wy gło­sik Lucy:

– Pro­szę pana, a czy wszy­scy lu­dzie byli źli? – Drob­na głów­ka prze­chy­li­ła się nieco w bok, w ocze­ki­wa­niu na od­po­wiedź na­uczy­cie­la.

Oran­gu­tan dłuż­szą chwi­lę za­sta­na­wiał się nad od­po­wie­dzią.

– Nie, skar­bie, nie wszy­scy – za­czął ostroż­nie. – Wśród ludzi byli wspa­nia­li ar­ty­ści, na­ukow­cy, a także zwy­kli lu­dzie, któ­rzy po pro­stu cie­szy­li się ży­ciem. Wszyst­ko, co po­sia­da­my, kie­dyś na­le­ża­ło do nich. Do­pie­ro za­czy­na­my wy­twa­rzać wła­sną kul­tu­rę. Każ­de­go dnia po­win­ni­śmy dzię­ko­wać lu­dziom za to, co dla nas po­zo­sta­wi­li. Pod­sta­wo­wym grze­chem czło­wie­ka – kon­ty­nu­ował, zwra­ca­jąc się teraz do całej grupy – była aro­gan­cja i ego­izm. Prze­sta­li uwa­żać się za część na­szej żywej pla­ne­ty. Uzna­li, że stoją ponad nią, i sami wy­ję­li się z kręgu życia.

Na­uczy­ciel ła­god­nie po­ło­żył dłoń na głów­ce Lucy i po­dra­pał za uchem szym­pan­sa Sylw­ka.

– My mu­si­my być inni. Naj­waż­niej­szą lek­cję prze­ka­zu­ję wam nie ja, ale wła­śnie lu­dzie. Brzmi ona: “Nie po­peł­niaj­cie na­szych błę­dów!”. Nasze spo­łe­czeń­stwo jest róż­no­rod­ne i w tym leży jego siła. Od dziec­ka in­stynk­tow­nie ro­zu­mie­my, że każdy jest inny i war­to­ścio­wy na swój spo­sób. Nie tylko małpy, ale całe życie na ziemi do­sta­ło drugą szan­sę. Nie je­ste­śmy pa­na­mi, je­ste­śmy straż­ni­ka­mi! Nasze wy­wyż­sze­nie ponad inne ga­tun­ki nie dało nam przy­wi­le­jów, lecz obo­wiąz­ki.

Pro­fe­sor wy­pro­sto­wał się i gó­ru­jąc swoją im­po­nu­ją­cą syl­wet­ką nad ma­ły­mi szym­pan­sa­mi, go­ry­la­mi, ma­ka­ka­mi, le­mu­ra­mi, pa­wia­na­mi, no­sa­cza­mi i in­ny­mi, spoj­rzał każ­de­mu z nich w oczy i za­py­tał z po­wa­gą:

– Ro­zu­mie­cie już, dzie­ci, jaki cię­żar spo­czy­wa na na­szych bar­kach?

Wszy­scy przy­tak­nę­li, nawet Syl­wek wy­da­wał się prze­ję­ty sło­wa­mi na­uczy­cie­la.

– Do­brze. – Oran­gu­tan uśmiech­nął się i zło­żył ręce na pier­si. – A zatem na ko­niec stań­my w ciszy, by po­dzię­ko­wać za bło­go­sła­wień­stwa Atomu, na­sze­go je­dy­ne­go Boga, który wy­wyż­szył małpy ponad in­nych, by za­opie­ko­wa­ły się cier­pią­cą Zie­mią.