Przepowiednie frau Frigg

Weterynarz zadzwonił późnym popołudniem.

– Mam dla pani syjamską kotkę. Za darmo! – oznajmił z zadowoleniem.

– Super – ucieszyła się. – Maj nie będzie się nudził.

Niespełna dwa tygodnie wcześniej Magda przygarnęła syjamskiego kota, noszącego imię egipskiego boga Maahesa (zdrobniale Maj) i od razu prosiła weterynarza, żeby rozglądał się za towarzyszką dla niego. Nie sądziła, że lekarz odezwie się tak szybko i że zaoferuje jej kotkę tej samej rasy. W końcu syjamczyki nie są aż takie popularne i zwykle trzeba za nie słono zapłacić. A tu proszę!

Zwierzak należał do dziewięćdziesięciopięcioletniej staruszki, której bardzo zależało na odebraniu kota najpóźniej następnego dnia. Wymagało to trochę zachodu i odrobiny kłamstw, którymi Magda uraczyła szefa, aby wcześniej wyjść z pracy, ale udało jej się dograć termin spotkania.

– Maj, będziesz miał dziewczynę – poinformowała syjamczyka, kiedy zakończyła serię rozmów telefonicznych.

Kocur zeskoczył zgrabnie z ostatniej półki regału z książkami. Nie przypominał już tego zabiedzonego stworzenia, które wylazło z rowu i prawie wpakowało się pod koła jej nissana. Zadziwiająco szybko doszedł do siebie. Jeszcze trochę za mało ważył, ale weterynarz przestrzegał, żeby go nie przekarmiać. Regularne posiłki same załatwią sprawę.

Następnego dnia po powrocie z pracy Magda wyciągnęła z piwnicy transporter. Na widok plastikowej klatki Maahes wskoczył na najwyższą ze ściennych półek, które zamontowała specjalnie dla niego. Jego oskarżycielski wzrok wywiercał jej dziurę w głowie. Najwyraźniej nie czuł się jeszcze całkiem u siebie.

– Daj spokój, futrzaku, to nie dla ciebie, ty zostajesz – przekonywała.

W odpowiedzi usłyszała drażniące ucho protesty. Skala dźwiękowych możliwości jej pupila była większa niż kotów innych ras i wywoływała gęsią skórkę.

– Wrócę za jakieś dwie godziny, mam nadzieję, że wtedy mi podziękujesz – poinformowała syjamczyka. Zamknęła drzwi, modląc się w duchu, żeby kot za bardzo nie zdemolował mieszkania.

Pół godziny później znalazła się w salonie Sigrid Fischer. Siedziała z syjamską kotką na kolanach, popijając lurowatą herbatę z kruchej filiżanki. Mieszkanie pachniało starością, specyficzną mieszanką kurzu, naftaliny, starych dawno nieużywanych rzeczy i niedomytego ciała. Pasowało też do właścicielki: ciężkie dębowe meble wypełnione porcelanowymi bibelotami, staroświeckie dywany w orientalne wzory, a w oknach pieczołowicie udrapowane firany i zasłony, które zatrzymywały światło i zbierały kurz. Jedynym ukłonem w stronę nowoczesności był fotel z regulowanym elektrycznie podnóżkiem, na którym spoczywała staruszka. Była ubrana w liliową bluzkę z żabotem i czarne spodnie, miała krótkie siwe, dość gęste włosy, perłowe kolczyki w uszach i różową szminkę na ustach.

Kotka była młodsza od Maja, drobniejsza od niego i miała jaśniejsze futerko. Również nosiła imię rodem z egipskiej mitologii – Bastet. Wydawała się idealną partnerką dla Maahesa. Jednak staruszka udawała się do szpitala tylko na – jak to określiła jej opiekunka – przegląd generalny. Nic jej nie dolegało oprócz, rzecz jasna, starości. Magda przyjechała z przekonaniem, że zabierze kotkę na stałe, tymczasem wyglądało na to, że frau Fisher potrzebuje kogoś, kto zajmie się zwierzęciem podczas jej nieobecności. Poczuła się odrobinę oszukana i gorączkowo zastanawiała się, jak wybrnąć z tej sytuacji, nie obrażając jednocześnie wiekowej damy.

– Chętnie zaopiekowałabym się pani kotką, ale Maj sporo przeszedł i nie chciałabym mu dodawać kolejnej traumy – tłumaczyła. Starsza kobieta patrzyła na nią bez zrozumienia. – Wróci pani ze szpitala i będzie chciała odzyskać Bastet, a…

Sigrid zbyła ją machnięciem ręki.

– Dziecinko, ja już nie wrócę. Znalezienie domu dla Bastet to ostatnie zadanie, jakie mi pozostało. Zwlekałam tak długo, bo chciałam znaleźć mojej kochaneczce naprawdę dobry dom. A wiem, że uratowałaś kota Annaliese, Panie świeć nad jej duszą, więc mojej ślicznej będzie u ciebie dobrze.

Tym razem to Magda poczuła się zagubiona i zastanawiała się, o czym właściwie frau Fischer mówi. Dopiero, kiedy do rozmowy wtrąciła się opiekunka, która dotrzymywała towarzystwa starszej pani, sprawa nieco się rozjaśniła. Okazało się, że Maahes należał wcześniej do długoletniej przyjaciółki Sigrid, dlatego żywo interesowała się jego losem.

– Ach teraz rozumiem – powiedziała Magda. – A pani pewnie przenosi się do domu opieki?

– Ależ skąd! – oburzyła się staruszka. – Widzisz, moja droga, ja umrę za trzy dni, dwudziestego października…

Magda zakrztusiła się herbatą.

– Was bitte? – zapytała z niedowierzaniem.

Staruszka wyraźnie się ożywiła. I zaczęła opowiadać jak to jako młoda dziewczyna odwiedziła pewną kobietę, która potrafiła każdemu przepowiedzieć przyszłość i podać datę śmierci. Magda zobaczyła, jak opiekunka przewraca oczami, pewnie już setki razy słyszała tę historię.

Słowa frau Fischer wywołały u Magdy falę wspomnień. Miała dwadzieścia lat, kiedy poznała Romka i była to miłość od pierwszego wejrzenia. Jego rodzina szybko ją zaakceptowała i traktowała jak córkę, co bardzo sobie ceniła, bo właściwie nie miała już nikogo. Mama zmarła krótko przed jej osiemnastymi urodzinami, a ojciec szybko pocieszył się w ramionach innej kobiety i przedkładał nową rodzinę nad własne dziecko. Szczególnie mocno zaprzyjaźniła się ze Stanisławą, babcią Romka i ta znajomość przetrwała katastrofę. Wielka miłość skończyła się bowiem spektakularną klapą. Na dwa tygodnie przed ślubem jej były-niedoszły, jak go później nazywała, został aresztowany za handel narkotykami.

Przyjaźń Magdy ze Stanisławą wynikała zapewne z tego, że świetnie się uzupełniały. Babcia lubiła wspominać, wyciągać stare albumy ze zdjęciami i snuć opowieści o dawno zmarłych krewnych i własnej przeszłości. A Magda uwielbiała tych opowieści słuchać. Jedna z nich dotyczyła właśnie wizyty u wróżki, do której Stanisława wybrała się w młodości. Usłyszała, że za pół roku umrze i ta przepowiednia sprawiła, że postawiła swoje życie na głowie.

Stasia pochodziła z Warszawy, w chwili wybuchu wojny miała dwanaście lat. Ojciec, wykładowca na uniwersytecie, został zmobilizowany i ruszył gdzieś w Polskę walczyć z Niemcami. Nie wrócił i rodzina nie miała pojęcia, co się z nim stało. Matka związała się z ruchem oporu, ale starała się trzymać dzieci z dala od tej działalności. Nie uchroniło to jednak córki. W 1943 roku Stasia trafiła na łapankę i w konsekwencji znalazła się w okolicach Hanoweru, gdzie tyrała w gospodarstwie rolnym. Nie wiedziała nawet, czy matka dostała jakąś informację o jej losie. Napisała list do domu, ale odpowiedzi nie otrzymała. Po wojnie okazało się, że nikt z jej bliskich nie przeżył. Dzięki pomocy Czerwonego Krzyża dowiedziała się, że ojciec zginął jeszcze w trakcie kampanii wrześniowej, a matka i brat w powstaniu warszawskim. Postanowiła nie wracać do kraju, w którym panoszyli się komuniści.

Po proroctwie wróżki zmieniła zdanie, chciała umrzeć w ojczyźnie. Powrót nie był w owych czasach prostą sprawą, minęły prawie trzy miesiące, zanim znalazła się w kraju. Opowiadała później, że niewiele pamięta z tego okresu, jakby miała to całe pół roku oczekiwania na śmierć wymazane z życiorysu.

– To było piekło. Już i tak byłam w dołku, bo dopiero co dowiedziałam się, że straciłam całą rodzinę, a tu nagle coś takiego. Chciałam po prostu ułożyć sobie życie, mieć męża, dzieci, w końcu odrobinę nadziei. Co można zrobić, gdy człowiekowi zostało tylko pół roku życia? Dzisiaj można wszystko sprzedać i ruszyć w podróż dookoła świata, ale wtedy nikt nie miał pieniędzy, nie mieliśmy gdzie mieszkać, co jeść. Niby wojna się skończyła, ale wokół panował jeden wielki chaos – wspominała.

Magda dziwiła się, że Stasia tak łatwo uwierzyła w przepowiednię.

– A wiesz, teraz to ja się sama sobie dziwię – odpowiedziała – ale wtedy było inaczej. Wojna robi z ludźmi dziwne rzeczy.

Stanisława tłumaczyła, że ludzie szukali nadziei w drobiazgach, w małych znakach, które – jak im się wydawało – widzieli dookoła siebie. Jeśli dzisiaj znajdę choćby najmniejszy kawałeczek mięsa w zupie, to przeżyję, jeśli on, ona, coś… Śmierć była zawsze tak blisko, taka realna.

– Dzisiaj ludzie rzadko mają do czynienia ze śmiercią, dla nas widok trupa nie był niczym niezwykłym. Każdy wiedział, że jutro może spotkać go to samo – wspominała.

Na wizytę u wróżki namówiła ją młoda Niemka, z którą Stanisława się zaprzyjaźniła. Czuła się wtedy taka samotna i zagubiona, że nie przeszkadzała jej narodowość nowej znajomej. Dziewczyna była w jej wieku, ale poza tym stanowiła przeciwieństwo Stasi. Wydawała się pewna siebie i stale snuła jakieś plany, jakby chciała wyprzeć ze swojego życia wszelką przypadkowość. Za wszelką cenę pragnęła poznać datę swojej śmierci. Nic więcej. Stasia poszła z nią bez przekonania, ale i też bez obaw, przeżyła wojnę i wydawało jej się, że w najbliższym czasie już nic jej nie grozi. Później znienawidziła Niemkę za pomysł zajrzenia w przyszłość.

Stasia wróciła do Polski w 1949 roku, w kraju panował stalinizm pełną gębą i oczywiście natychmiast zainteresowało się nią UB. Na szczęście jej historia brzmiała najwyraźniej tak absurdalnie, że nawet tajniacy uznali, że takiej durnej przykrywki nikt by nie wymyślił i dali jej spokój.

Niewiele brakowało, a Stasia rzeczywiście zakończyłaby życie dnia przepowiedzianego. Samochodów było wówczas w Polsce jak na lekarstwo, a jednak udało jej się z jednym spotkać i przy okazji poznać miłość swego życia. Jarek jechał z cegłami na budowę, kiedy zza sterty gruzów wybiegła jakaś dziewczyna. Prosto pod koła ciężarówki. Zahamował i był pewien, że zdążył, ale kiedy wysiadł z szoferki, zobaczył ją leżącą tuż przed autem. Nie zauważył jednak krwi ani żadnych ran, a poklepana po twarzy kobieta nagle otworzyła oczy. Stasia była w tym dniu tak przerażona, że widząc nadjeżdżającą ciężarówkę po prostu zemdlała.

Ślub odbył się pół roku później, najpierw w urzędzie stanu cywilnego, a potem przysięgli sobie jeszcze raz, w obecności księdza.

Magda jeszcze przez wiele lat regularnie spotykała się ze Stanisławą, kontakt urwał się dopiero, gdy wyjechała do Niemiec. Pięć lat temu starsza przyjaciółka zmarła, a ona nie zdołała nawet pojechać na pogrzeb, czego długo nie mogła sobie wybaczyć.

Frau Fischer aż się paliła, żeby opowiedzieć swoją historię, ale opiekunka nie pozwoliła jej dojść do słowa.

– Sigrid, kochanie, najpierw załatwimy formalności, a potem opowiesz… – Podała Magdzie umowę, na mocy której kotka rasy syjamskiej zmieniła właściciela.

– Jest pani pewna? – zapytała Magda.

– Ależ oczywiście.

Wraz z opiekunką zniosły pudło z rzeczami Bastet do samochodu.

– Obawiam się, że będzie pani musiała wysłuchać tej historii – ostrzegła opiekunka, kiedy wracały.

Magda kiwnęła głową, w gruncie rzeczy chciała się dowiedzieć, jak wyglądało spotkanie z wróżką w przypadku frau Fischer.

Staruszka czekała niecierpliwie.

– Pani mi nie wierzy – zaczęła, kiedy tylko Magda zajęła miejsce w fotelu – ale ta kobieta nigdy się nie myliła…

Frau Fischer poszła do wróżki ze strachu. Wojna sprawiła, że stale bała się śmierci. W miasteczku był ważny węzeł kolejowy, więc pod koniec wojny zostało kilka razy zbombardowane. Bomby nie zawsze trafiały w cel, ginęła również ludność cywilna. Zdarzało się, że trupy leżały na ulicach całymi dniami. Młoda Sigrid żyła w przekonaniu, że będzie następna. Wojna się skończyła, ale strach nie minął.

– Chciałam po prostu wiedzieć, inaczej bałabym się przez całe życie – tłumaczyła.

– A nie obawiała się pani, że usłyszy bardzo bliską datę?

– O tak, bałam się, ale stwierdziłam, że lepiej już wiedzieć. Nawet zastanawiałam się, co chciałabym zrobić, gdyby zostało mi niewiele życia.

– A co można zrobić, gdy człowiekowi zostało pół roku życia, szczególnie w tamtym czasie. Przecież w podróż dookoła świata by się pani nie wybrała? – dociekała Magda, mając w pamięci opowieści Stanisławy.

Staruszka zaśmiała się chrapliwie, aż kotka zastrzygła uszami.

– Dzisiaj, to się młodzi niczym nie przejmują, robią, co chcą. Wtedy było inaczej, musiałam wiedzieć, na co mogę sobie pozwolić. Gdyby zostało mi kilka miesięcy życia, nie musiałabym się przejmować, co mówią o mnie ludzie – tłumaczyła. Magda spojrzała na nią z zaskoczeniem, stara kobieta uśmiechała się filuternie. – Tak, tak, mężczyźni, przyjemności zakazane porządnym dziewczynom.

Magda gapiła się na nią z otwartymi ustami. Nie mieściło jej się w głowie, że rozmówczyni poszła do wróżki, żeby sprawdzić, czy może się puszczać. Zaraz jednak zrobiło jej się głupio, babcia miała sporo racji.

Opowieść płynęła dalej. Frau Fischer przygotowała dwa plany na życie. Pierwszy zakładał, że ma przed sobą co najmniej trzydzieści lat, zgodnie z nim za mąż (miała już upatrzonego chłopaka), urodziła dwójkę dzieci i pracowała jako sprzedawczyni. Drugi, w którym zostało jej tylko kilka miesięcy, sprowadzał się do tego, że używała życia. Amerykańscy żołnierze byli tacy przystojni i na dodatek mieli wszystkie te luksusowe towary, o których zwykli Niemcy mogli tylko pomarzyć…

Kiedy dowiedziała się, że dożyje prawie setki, zakręciła się wokół upatrzonego chłopaka i niespełna rok później była już mężatką. Nie łączyła jej z mężem wielka miłość, a przynajmniej ona nie była w nim zakochana.

– Wojna przyniosła nam za dużo emocji, chciałam po prostu spokoju – tłumaczyła.

A wybranek to gwarantował, był spolegliwy, opanowany, a jednocześnie złota rączka, ze smykałką do mechaniki, co razem wzięte zapewniało mu przyzwoitą pracę, za przyzwoite pieniądze. Dwa lata po ślubie przyszedł na świat ich syn. Opowieść staruszki straciła w tym momencie rozpęd. Wyraźnie było widać, że o swoim dalszym życiu nie zamierza opowiadać.

– A co z tą pani koleżanką? – zapytała Magda. – Z tą, z którą poszła pani do wróżki – doprecyzowała, widząc jej zagubione spojrzenie. Kobieta znowu się ożywiła.

– A na wschód wyjechała. Tam gdzieś pewnie umarła. Ilse, podaj mi proszę album – zwróciła się do opiekunki. – Niestety, ona miała przed sobą tylko pół roku życia…

Staruszka trajkotała dalej, a Magdzie dreszcz przebiegł po plecach.

„To przecież niemożliwe…” – pomyślała.

Usiłowała sobie przypomnieć, jak Stanisława nazywała swoją niemiecką znajomą. Tymczasem opiekunka wręczyła staruszce staroświecki album fotograficzny, taki z czarnymi, grubymi kartkami, na które naklejało się zdjęcia.

– O tutaj, widzi pani, tu jesteśmy na zdjęciu ze Stassie. – Frau Fischer postukała artretycznym palcem w czarno-białą fotografię.

Magda spojrzała i zdębiała. Przeczucie jej nie myliło, to była Stasia, nieco młodsza niż na swoim ślubnym zdjęciu, które jej kiedyś pokazała, ale niewątpliwie ona.

– A jak się nazywała?

– Nowacky. Stassie Nowacky – odpowiedziała staruszka bez zastanowienia. – Tak, tak, pamięć, to ja mam lepszą niż niejeden młody – pochwaliła się.

Wszystko się zgadzało; zdjęcie, nazwisko. Na dodatek znienacka pojawiło się jej w głowie wspomnienie Stanisławy, mówiącej: „Zygi”. Już chciała powiedzieć frau Fischer, że jej Stassie miała długie i dobre życie, ale nie zdążyła. Przyjechała karetka, która miała zawieźć staruszkę do szpitala i zrobiło się zamieszanie.

Opiekunka pomagała frau Fischer założyć płaszcz i buty, a Magda usiłowała zapakować Bastet do transportera, ale kotka przestraszyła się gwaru i dostała szału. Wyrwała się i zaczęła jak szalona biegać po mieszkaniu; wskoczyła na szafę, stamtąd na komodę, zaliczyła parapet, wylądowała na oparciu fotela… śmigała po pokoju, wrzeszcząc wniebogłosy. Zebrany w mieszkaniu tłumek ludzi mógł się tylko uchylać przed jej ruchliwym ciałkiem. W końcu wyhamowała na kolanach frau Fischer, która w międzyczasie klapnęła na sofę.

– Scheiße – zaklął jeden z sanitariuszy, otrzepując się z kocich kłaków.

Staruszka zachowała spokój.

– Och, kochanie, aleś mi urządziła pożegnanie – zachwyciła się. Przytuliła zwierzaka, szepcząc mu coś do uszka, a potem oddała go nowej właścicielce.

– Niech pani poczeka, aż wyjdę. Ilse później zamknie mieszkanie i przywiezie mi klucze – zarządziła i wymaszerowała z sanitariuszami.

Magda ostrożnie położyła kotkę na fotelu.

– Napijemy się kawy – zaproponowała opiekunka – a tymczasem ta dzikuska się uspokoi.

– Robiła to już wcześniej?

– Nigdy nie widziałam takiego cyrku.

Podczas gdy Ilse przygotowywała kawę, Magda rozłożyła transporter, włożyła do niego poduszkę kotki, a potem samą Bastet. Kotka wydawała się zadowolona. Zwinęła się w kłębek i zmrużyła oczy.

Kobiety przeszły na ty. Magda dowiedziała się, że Ilse była nie tyle opiekunką, co gesellschaftsdame, damą do towarzystwa. Przychodziła do frau Fischer dwa razy w tygodniu, żeby pogadać, poczytać jej, albo zagrać z nią w jakąś grę. Czasami robiła zakupy, albo coś załatwiała, ale generalnie staruszka była wciąż samodzielna i często śmigała po mieście ze swoim balkonikiem.

– Długo ją znasz?

– Ledwie dwa miesiące i zaraz na początku zapowiedziała mi, że zatrudnia mnie na krótko, bo w połowie października umrze – zaśmiała się Ilse.

W końcu Magda uznała, że czas się zbierać. Kotka nie protestowała, kiedy założyła górną część transportera, zaczęła dopiero w samochodzie. Magda gadała do niej przez całą drogę, oczywiście po polsku. Maahes doskonale rozumiał, co się do niego mówi, Bastet też będzie musiała się nauczyć. Nie miała zamiaru szprechać we własnych czterech ścianach.

„Tyle lat nas Niemcy germanizowali, to ja teraz spolonizuję niemieckie koty, czy im się to podoba, czy nie!” – pomyślała.

Weszła do domu, postawiła transporter na podłodze i zdjęła pokrywę. Kotka podniosła się i zastygła z uniesioną przednią łapką, jakby zastanawiała się, czy ma wyjść, czy też głośno domagać się powrotu do domu. Wysunęła pyszczek do przodu, wchłaniając otaczające ją wonie. Za plecami Magdy coś pacnęło, to Maahes zeskoczył z półki z książkami. Szedł ostrożnie w kierunku kotki, jak na filmie w zwolnionym tempie. Bastet już go wyczuła, jej ciałko napięło się zauważalnie. Dopiero teraz Magda zaczęła się zastanawiać, czy koty się w ogóle dogadają. Stały na wprost siebie, oddalone o jakieś dziesięć centymetrów i węszyły. Maahes dał krok do przodu i syjamczyki zderzyły się noskami. Kotka cofnęła głowę, ale ciekawość wzięła górę, bo zaczęła obwąchiwać kocura. Właścicielka ukucnęła przy nich.

– Maj, pozwól, że ci przedstawię Bastet. Bastet, to jest Maj – przedstawiła sobie syjamczyki. – O rany, przecież wy się już właściwie znacie!

Dopiero teraz skojarzyła, że skoro obie staruszki się znały i odwiedzały, to zwierzaki znają już przynajmniej swoje zapachy. Tylko czy to pamiętają i czy przypadkiem nie były o siebie zazdrosne?

Postanowiła dać im chwilę têtê à têtê, pozbierała części transportera, złożyła do kupy i wyszła, żeby zanieść go do piwnicy. Kiedy wróciła, koty tarzały się po podłodze. W pierwszej chwili wystraszyła się i chciała interweniować, ale szybko zdała sobie sprawę, że to przyjacielska zabawa. Dała im jeszcze chwilkę na figlowanie, a potem zawołała na małe co nieco. Nie była to pora karmienia, ale uznała, że nic tak nie zbliża, jak wspólny posiłek. Maahes przybiegł natychmiast, kiedy zawołała „Jedzonko!”, Bastet tuż za nim. Magda uśmiechnęła się.

„Szybko się dziewczyna uczy” – pomyślała

Postawiła miseczkę kotki obok tej należącej do Maahesa i oba syjamczyki dostały porcję tuńczyka. Przez chwilę z przyjemnością obserwowała, jak schludnie jedzą, a potem postanowiła zadbać o siebie. Z kubkiem kawy ułożyła się na sofie i zaczęła czytać, co jakiś czas kątem oka sprawdzając, co wyczyniają koty. A te zapałały do siebie gorącym uczuciem, to baraszkując wspólnie, to wylizując sobie nawzajem futerko.

W pewnym momencie Maahes zostawił swoją towarzyszkę i podszedł do sofy. Oparł się przednimi łapkami o siedzenie, jakby nie był pewny, czy iść dalej. Odłożyła czytnik i pogłaskała go. Wskoczył na sofę, a potem na nią i zbliżył łepek do jej twarzy, mrucząc głęboko. Zaskoczył ją, mieszkał tu już od dwóch tygodni, ale właściwie ani razu nie przyszedł się przytulić. Owszem, pozwalał się pogłaskać, ale nic poza tym. Szanowała to i czekała, aż się przełamie. Kot dotknął łapką jej policzka, wyglądało to, jakby chciał jej podziękować.

– Och, Maj, ty głupi kocurze, to jest teraz twój dom. Nie musisz się martwić, nie wyrzucę cię – mówiła, głaszcząc kota. Trwali tak przez chwilę, aż przybiegła Bastet, która też chciała swoją porcję pieszczot. Pogłaskała ją.

– No dobra, koty, poczytamy. – Wzięła książkę i zaczęła czytać na głos.

Maahes wskoczył na oparcie sofy, a Bastet umościła się na jej brzuchu.

Minęły dwa dni, Magda cieszyła się na wolny weekend z syjamczykami. W piątek położyła się późno, bo oglądała ulubiony program „Galileo Big Pictures”. W środku nocy obudziło ją wycie, półprzytomna zerwała się z łóżka i zapaliła światło. Wciąż zaspana myślała, że włączył się czujnik przeciwpożarowy, ale to kotka darła się, jakby ją kto ze skóry obdzierał.

„Dzięki Bogu, że nie mam sąsiadów!” – pomyślała.

Wystraszyła się; może Bastet zjadła coś, czego nie powinna i struła się, ale kocurowi nic nie dolegało, a przecież jadły to samo. Dotknęła noska, był wilgotny i chłodny, jak powinien być, a mimo to zwierzak zawodził i miała wrażenie, że bardzo cierpi. Spojrzała na zegar, wskazywał drugą w nocy. Nie wiedziała, co robić, klinika weterynaryjna była zamknięta, weterynarze nie mieli żadnych nocnych dyżurów, a prywatnego numeru do doktora Plümera nie miała. Nagle kotka się uspokoiła, przez chwilę leżała cicho, a potem zaczęła sobie wylizywać futerko na brzuchu. Przyglądała jej się przez chwilę, ale nic się nie działo. W końcu wzięła ją na ręce i przytuliła. Maahes cały czas plątał jej się pod nogami.

– Przestraszyłaś mnie – mówiła do niej. W końcu położyła zwierzę na poduszkę. – Nie wiem, jak wy, ale ja idę spać – oznajmiła syjamczykom i ruszyła w stronę sypialni.

Na plecach czuła kocie spojrzenia. Sypialnia była dla nich miejscem zamkniętym, nie miała ochoty dzielić z nimi łóżka. Oczywiście protestowały, ale była nieugięta. Niestety, po dziwnym ataku Bastet trochę zmiękła i zostawiła uchylone drzwi. Zgasiła światło i położyła się. Po chwili usłyszała cichy stukot łapek i koty wskoczyły na łóżko.

– Tylko dzisiaj – zaznaczyła. – Mam nadzieję, że nie będę tego żałować – mruknęła jeszcze do siebie.

Po upiornej nocy liczyła, że pośpi dłużej, ale już o ósmej obudził ją telefon. Odebrała, klnąc na czym świat stoi. Dzwoniła Ilse.

– Frau Fischer zmarła dzisiaj w nocy. Dwudziestego października – poinformowała bez wstępów.

– O kurwa! – wyrwało się Magdzie, a akurat to polskie przekleństwo zna większość Niemców.

– Lekarze byli zaskoczeni, nie spodziewali się tego, bo w gruncie rzeczy nic jej nie dolegało.

– To jaka jest przyczyna śmierci?

– Zatrzymanie akcji serca, lekarz powiedział, że była po prostu stara, a starym ludziom takie rzeczy się zdarzają. Myślę, że sama sobie tę śmierć wykrakała. Tak się nastawiła, że rzeczywiście umarła – odpowiedziała Ilse.

Magda zastanawiała się, co by było, gdyby zdążyła opowiedzieć frau Fischer o Stasi. Czy wiedza, że przepowiednie wróżki się nie sprawdzają, uratowałaby jej życie? I czy w ogóle byłaby wdzięczna za tę opowieść? Tego już się nie dowie. Już miała zakończyć rozmowę, kiedy jej wzrok padł na przeciągające się w pościeli syjamczyki.

– Czekaj! – zawołała, bo coś ją tknęło. – Nie wiesz przypadkiem, o której staruszka zmarła?

– Gdzieś koło drugiej w nocy. Dlaczego pytasz?

Popatrzyła na Bastet, wyglądała na absolutnie zdrowego kota. Czyżby wyczuła śmierć swojej frauchen, czy to była przyczyna jej nocnych problemów?

– Nic takiego, byłam po prostu ciekawa.

Ogarnęła się trochę, nakarmiła koty, wypiła kawę i postanowiła mimo wszystko zadzwonić do doktora Plümer. Bastet wyglądała wprawdzie jak okaz zdrowia, ale strzeżonego pan Bóg strzeże. Opisała lekarzowi zachowanie kotki.

– Je? – zapytał.

– Bez problemu – odpowiedziała, przypominając sobie, jak kotka wcinała wątrobiane kluseczki z rosołem.

– Myślę, że wszystko jest w porządku. Jest u pani krótko, więc może zatęskniła za poprzednim domem. Jeśli coś będzie się działo, proszę dzwonić. – Podał jej numer komórki.

– Wie pan, doktorze, może to śmieszne, ale czy mogła wyczuć śmierć frau Fischer? – zapytała i opowiedziała mu, czego dowiedziała się od Ilse.

Lekarz milczał przez chwilę.

– No cóż, właściwie powinienem powiedzieć, że to bzdury, ale pracuję w tym zawodzie już dość długo i nie takie rzeczy widziałem.

Magda poszła na pogrzeb frau Fischer. Właściwie sama nie wiedziała, dlaczego to robi, przecież spotkała staruszkę tylko raz. Mimo to czuła, że powinna. Była to najsmutniejsza ceremonia pogrzebowa, na jakiej kiedykolwiek była. Żałobników było dokładnie jedenastu. Nawet ksiądz wydawał się zdziwiony tak nikłą frekwencją i naprawdę się postarał, uroczystość trwała ponad trzy godziny, czyli piekielnie długo, jak na niemieckie standardy. Na pogrzebie była też Ilse i kobiety postanowiły pójść razem na kawę.

– Rany, ależ to było przygnębiające – westchnęła Magda, kiedy złożyły zamówienie. – Czy ona nie miała żadnych krewnych? Co z tym jej synem?

Opiekunka Sigrid poznała ją lepiej, a czego staruszka sama jej nie opowiedziała, dopowiedzieli sąsiedzi. Okazało się, że frau Fischer nie miała w życiu szczęścia. Jej ojciec zginął pod Stalingradem, a matka zmarła krótko po ślubie córki. Również jej własne małżeństwo zakończyło się tragedią. Mąż i syn Sigrid zginęli w wypadku samochodowym w latach sześćdziesiątych. Auto prowadził syn, zbyt szybko, nie zdołał wyhamować, kiedy na wiodącą przez las drogę wybiegła nagle sarna. Potem zmarła jeszcze jakaś jej znajoma.

– Zatruła się czadem, czy coś takiego. Ludzie zaczęli gadać, że Sigrid przynosi pecha i powoli się od niej odsuwali – opowiadała Ilse. – A ostatnio, no cóż, reszta jej znajomych już albo nie żyje, albo przeniosła się do domów opieki. Mam wrażenie, że ona z utęsknieniem czekała, aż nadejdzie ten jej dzień – zakończyła.

Magda pokiwała głową.

– A wiesz, ja znałam tę koleżankę, z którą poszła do wróżki. Mało mnie szlag nie trafił, kiedy pokazała zdjęcie – powiedziała i zaczęła opowiadać historię Stanisławy.

– O, kurczę, ale zbieg okoliczności – skomentowała Ilse.

Siedziały przez chwilę w milczeniu. Magda zaczęła się zastanawiać, co porabiają koty i miała ochotę wracać do domu. Rozważała, jak zakończyć to spotkanie.

– A ona dalej przyjmuje. To znaczy nie ona, ale pewnie jakaś babka z jej rodziny, bo nazwisko ma to samo i nawet wgląda dokładnie tak, jak ją Sigrid opisywała…

– Kto? – zapytała zaskoczona Magda.

– No, ta wróżka. I ma swój salon tutaj na Mittelstraße. Myślałam, czy by się do niej nie wybrać. Już raz tam nawet byłam, ale stchórzyłam i uciekłam – wyjaśniła Ilse.

– Zwariowałaś? – Magda patrzyła na nią ze zdumieniem. – Nie widzisz, jak tacy szarlatani niszczą innym życie?

Ilse zdawała się jej nie słyszeć.

– Każe się nazywać frau Frigg – mówiła.

Magda parsknęła śmiechem.

– Frau Frigg, niezłe. Dobrze, że Stasia wróciła do Polski, bo tam się nią Rod zaopiekował – mruknęła do siebie. – Ja tam się do żadnej wróżki nie wybieram – dodała zdecydowanie. – I już iść zbierać, koty czekają.

Koniec

Jest tu jakiś pomysł, ale dość szablonowy, a nie nadałaś mu mocnego indywidualnego piętna. Jeśli Frau Frigg ma być nordycką Friggą, to obawiam się, że będzie to kompletnie nieczytelne dla większości odbiorców, no i ja sama też niekoniecznie łapię, dlaczego akurat Frigga miałaby być wieszczką. To bogini małżeństwa, więc powinna dbać o rodzinę pani Fischer ;) Jakaś Frau Norn może ;) Albo masz w tym ukrytą myśl, której nie sposób wyczytać z tekstu.

A ten niestety mnie rozczarował. Zwłaszcza po udanej “Zabawce bogów”. Mam nadzieję, że to tylko przejściowy kryzys i niedługo przeczytam coś, co znów będę mogła pochwalić :) Bo wiem, że stać Cię na więcej!

Największą wadą opowiadania jest kolosalny infodump w części o pani Stanisławie (a historia Sigrid też jest przedstawiona infodumpowo). Blok tekstu wyjaśniającego zamiast akcji czy choćby przemyśleń bohaterki. Zero napięcia, okropnie sztampowa historia. Plus bardzo naiwne (i też infodumpowe) sformułowania historyczne, jak z niezbyt dobrego wypracowania szkolnego. Mam, co więcej, wrażenie, że cała powojenna historia pani Stasi tak naprawdę niczemu nie służy. Na dodatek taka kompozycja sprawia, że w chwili, kiedy jest mowa o wróżce w życiu Frau Fischer, czytelnik doskonale wie, o co chodzi i znika choćby cień suspense’u, a i zainteresowanie dalszą fabułą maleje eksponencjalnie. A na koniec nie bardzo wiem, o czym to miało być – fabularnego materiału jest tu na szorcik. I koty też nie bardzo wiem, po co? Są w tym, co jest w fabule, w najlepszym razie ozdobnikiem.

Przyznam, że nie wzbudził we mnie sympatii ten antyniemiecki rys głównej bohaterki (to o szprechaniu itede). Strasznie stereotypowy, po co jedzie akurat do Niemiec, skoro urodzona tyle po wojnie ma jakieś anse? Przyznaję, że na mój odbiór mogą się narzucać skomplikowane i tragiczne polsko-niemieckie historie mojej własnej rodziny (z mnóstwem dobrych Niemców w tle albo i rolach głównych), ale ogólnie nie przepadam za taką polaczkowatą niechęcią do wszystkiego, co obce i tu bohaterka zaliczyła u mnie spadek sympatii. A z tą germanizacją… cóż, obraz zaboru pruskiego został bardzo mocno zideologizowany w II RP i jeszcze mocniej w PRL i oczywiście trwa, ale też uwiera i też mi spłyca bohaterkę.

Wykonanie też nie powala – może trzeba było dać ten tekst na betalistę? Narracja jest naiwna, niewciągająca, mało dynamiczna. Przyznam, że brnęłam przez niezbyt długi tekst dość opornie.

Frau wszędzie dużą literą – taka ortografia ;)

fotel z regulowanym elektrycznie podnóżkiem, na którym spoczywała staruszka

Po pierwsze jakoś mi to spoczywanie na fotelu nie brzmi, po drugie wychodzi na to, że staruszka spoczywała na podnóżku

miała krótkie siwe, ale dość gęste włosy

Tu też mi coś zgrzyta, jakiś cień non sequitur. Bo właściwie dlaczego “ale”? I raczej “krótkie, siwe…”

Kotka była młodsza od Koko

Kto to jest Koko? Poprzednio był Maj…

Was bitte?

Nie z przecinkiem? Nie znam na tyle dobrze niemieckiego, ale tak by mi się wydawało. No i powinno być kursywą. I nie bardzo rozumiem, dlaczego akurat to po niemiecku? Tak, sama wtrącam często francuskie słowa, ale zazwyczaj albo zwroty grzecznościowe, albo specyficzne terminy, które nie bardzo mają polski odpowiednik, a dodają kolorytu lokalnego. Tu natomiast wrażenie jest takie, jakby bohaterka nagle przeszła na niemiecki, do tej pory rozmawiając w jakimś innym języku. A w sumie na dodatek to wszystko chyba jednak w Polsce, więc tę Frau Niemkę warto by jakoś inaczej przedstawić.

ojciec szybko pocieszył się w ramionach innej kobiety i przedkładał nową rodzinę nad własne dziecko

Strasznie to stereotypowe i na dodatek ten zaimek “własne” jakoś mi zgrzyta, bo ewidentnie to nie tylko “pocieszenie w ramionach”, ale kolejny związek, więc w jakiś sposób ta druga rodzina też stała się jego rodziną. To tylko kwestia sformułowania, bo ogólny zamysł rozumiem.

Dzięki pomocy Czerwonego Krzyża[-,] dowiedziała się

Postanowiła nie wracać do kraju, w którym panoszyli się komuniści.

Strasznie to naiwnie sformułowane, nieliteracko i w ogóle jakoś tak dziwnie.

Po diagnozie szarlatanki

Dlaczego szarlatanki, skoro jej uwierzyła? Szarlatan to inaczej oszust. Albo nagle w tekście celowo ląduje narrator wszechwiedzący, który czytelnikowi mówi “patrz, jaka durna baba, uwierzyła oszustce”, albo powinnaś użyć innego słowa. I diagnoza też średnio pasuje.

Stasia wróciła do Polski w 1949 roku, w kraju panował stalinizm pełną gębą

Stalinizm na dobre zaczął się w 1948, ale niech będzie, że już pełną gębą, natomiast nie pasuje to do tego, że dopiero co się dowiedziała, że straciła całą rodzinę. Prawdopodobnie wiedziała to już w 1945/6 roku, czyli co najmniej trzy lata wcześniej.

Na szczęście jej historia brzmiała najwyraźniej tak absurdalnie, że nawet tajniacy uznali, że takiej durnej przykrywki nikt by nie wymyślił i dali jej spokój.

Co to za historia? Ta o przepowiedni? Niby można się domyślić, ale to, co istotne w tym fragmencie, tak bardzo rozmywa się w źle napisanym infodumpie, że tracimy to z oczu.

dostała kociokwiku

kociokwik

1. pot. «stan psychiczny człowieka zdenerwowanego»

2. pot. «stan zamieszania lub chaosu»

3. zob. kac w zn. 1.

napieło się

Literówka

têtê á têtê

nie będę robić wykładu o akcentach francuskich, ale → tête-à-tête

– No dobra, koty, poczytamy. – Wzięła czytnik i zaczęła czytać na głos.

Maahes wskoczył na oparcie sofy, a Bastet umościła się na jej brzuchu.

Na brzuchu sofy?

oglądała ulubiony niemiecki program „Galileo Big Pictures”.

Po co podkreślenie, że niemiecki?

Jej ojciec zginął ~~gdzieś~~ pod Stalingradem

Chodzi o bitwę, nie o to, że powędrował do Rosji i słuch po nim zaginął gdzieś w tamtych okolicach

– Zwariowałaś?

Niemiecki jest wciąż dość formalny (choć już mniej niż dawniej), więc nie jestem pewna, czy one tak od razu na ty.

http://altronapoleone.home.blog

Ooo, opowiadanie o kotach! Jak znajdę trochę czasu na pewno przeczytam i tu wrócę! ;)

Nie znam kontekstów, więc ocenie z perspektywy czytelnika, który szukał przyjemnego opowiadania na poniedziałkowe popołudnie…

Nie zawiodłem się. Tekst mało dynamiczny, ale wątek zaciekawił. Historie postaci były wystarczająco interesujące, żebym nie zwrócił uwagi na infodumpy wspomniane przez przedmówcę. Przepłynąłem wręcz przez tekst (z małą, niezależną ode mnie przerwą). Nie czułem napięcia, lecz kilka razy szczerze uśmiechnąłem się do ekranu. Spodobały mi się splecione wątki, mimo że motyw dawnej przyjaźni dwóch bohaterek niespecjalnie zaskoczył.

Nie jestem pewien czy wszystko dobrze zrozumiałem, ale koty też były spoko (bycie dumnym posiadaczem psa zabrania mi użycia innego przymiotnika).

Sposób w jaki Stanisława uniknęła śmierci był genialny. Niby prosty, ale rzeczy proste czasem okazują się najlepsze.

Wytchnąłbym jakiś błąd, ale nie zauważyłem, wybacz.

Bardzo dobre opowiadanie, jeśli celuję się w coś spokojniejszego. Trafiłem w sam raz… poniedziałkowe popołudnie udane.

Cieplutkie pozdrowienia Irko i powodzenia w dalszych pracach ;)!

Aleś ty surowa Drakaino. Spodziewałam się, że ten opek będzie gorzej oceniony niż poprzedni, ale takiego kubła zimnej wody nie przewidziałam. ;)

Może i dobrze, przynajmniej nie będę się unosić w przestworzach, bo sprowadziłaś mnie z powrotem na ziemię. Większość twoich uwag uwzględnię od razu, w kilku wypadkach muszę po prostu pomyśleć, jak to zmienić.

no i ja sama też niekoniecznie łapię, dlaczego akurat Frigga miałaby być wieszczką

Ponieważ znała przeznaczenie, choć nie mogła go odwrócić. Szczerze mówiąc pomysł z frau Frigg wpadł mi do głowy w ostatnim momencie. Niech czytelnik sam wybierze, w co chce wierzyć. Jeśli uzna, że nordycka bogini przepowiada przyszłość w niemieckim miasteczku, ucieszę się. Jeśli uzna, że to tylko żart autorki, żonglownie nazwiskami, nie będę płakać. Otagowałam opka jako “inne”, napisałam we wstępie, że fantastyki w nim jest tyle, co kot napłakał, a koty nie płaczą.

Największą wadą opowiadania jest kolosalny infodump w części o pani Stanisławie

Opowiadanko bazuje na wspomnieniach Magdy oraz frau Fischer, w tej sytuacji trudno uniknąć infodumpów, ale może masz rację i za dużo tego.

Przyznam, że nie wzbudził we mnie sympatii ten antyniemiecki rys głównej bohaterki (to o szprechaniu itede).

A tuś mnie kompletnie zaskoczyła i uważam, że odrobinę przesadzasz. Czy jeśli mieszkam w Niemczech, to we własnym domu mam mówić po niemiecku. Jeden z niemieckich polityków z CSU miał taki pomysł i został wyśmiany nawet przez swoich partyjnych kolegów. Nie widzę w Magdzie żadnego antyniemieckiego rysu, ma niemieckich znajomych, w żadnym momencie nie powiedziała niczego nieprzychylnego o Niemcach. Fakt, że jej się germanizacja w kontekście kotów skojarzyła, świadczy tylko o tym, że nie traktuje naszej wspólnej historii z zacięciem martyrologicznym.

Wykonanie też nie powala – może trzeba było dać ten tekst na betalistę?

Może i trzeba było, ale ja mam z betą drobny problem. Uważam, że jeśli już ktoś decyduje się popracować nad moim tekstem, to jestem mu winna pełne zaangażowanie i stałą obecność, a to – z uwagi na moją pracę – jest niemożliwe. Nie jestem nawet w stanie się z kimś umówić, że któregoś tam dnia jestem dostępna, bo zwyczajnie nie wiem, czy będę.

Frau wszędzie dużą literą – taka ortografia ;)

A w tym wypadku to miałam zagwozdkę. Masz oczywiście rację, w języku niemieckim rzeczowniki piszemy z dużej litery i zdania pisane po niemiecku są poprawne. Mam natomiast wątpliwości w wypadku pojedyńczych słów niemieckich, wplatanach w polskie zdania. Z dużej, czy z małej? Uznałam, że skoro piszę po polsku, będę stosować polską gramatykę, czyli rzeczowniki z małej.

fotel z regulowanym elektrycznie podnóżkiem, na którym spoczywała staruszka

Po pierwsze jakoś mi to spoczywanie na fotelu nie brzmi, po drugie wychodzi na to, że staruszka spoczywała na podnóżku

W tekście tego tak bardzo nie wiedać, ale jak wyjęłaś to zdanie, to rzeczywiści wychodzi na to, że staruszka spoczywała na podnóżku. Pomyślę, co z tym zrobić, podobnie jak z sofą i brzuchem. Co do spoczywania, chyba zostawię, jak jest.

miała krótkie siwe, ale dość gęste włosy

Tu też mi coś zgrzyta, jakiś cień non sequitur. Bo właściwie dlaczego “ale”? I raczej “krótkie, siwe…”

W tym wieku to zarówno panie, jak i panowie mają raczej niewiele włosów, stąd “ale”, ale zaraz to “ale” zlikwiduję.

Was bitte?

Nie z przecinkiem?

Nie z przecinkiem.

Tu natomiast wrażenie jest takie, jakby bohaterka nagle przeszła na niemiecki, do tej pory rozmawiając w jakimś innym języku. A w sumie na dodatek to wszystko chyba jednak w Polsce, więc tę Frau Niemkę warto by jakoś inaczej przedstawić.

Praktycznie wszyscy bohaterowie noszą niemieckie nazwiska i imiona, jest wspomniana niemiecka nazwa ulicy, jest informacja o tym, że Magda wajechała do Niemiec i nie zdołała przyjechać na pogrzeb Stanisławy, Magda ogląda w telewizji niemiecki program, momentami wplatam w tekst niemieckie zdania. Jak mam jeszcze dać do zrozumienia, że rzecz dzieje się w Niemczech?

Dlaczego szarlatanki, skoro jej uwierzyła? Szarlatan to inaczej oszust. Albo nagle w tekście celowo ląduje narrator wszechwiedzący, który czytelnikowi mówi “patrz, jaka durna baba, uwierzyła oszustce”, albo powinnaś użyć innego słowa. I diagnoza też średnio pasuje.

A tutaj to osobiście w swojego opka wlazłam. Rzecz w tym, że z powodów osobistych nie cierpię wszelkiej maści wróżek, znachorów, bioenergoterapeutów itd. Generalnie jednak masz rację, poprawię.

Stalinizm na dobre zaczął się w 1948, ale niech będzie, że już pełną gębą, natomiast nie pasuje to do tego, że dopiero co się dowiedziała, że straciła całą rodzinę. Prawdopodobnie wiedziała to już w 1945/6 roku, czyli co najmniej trzy lata wcześniej.

Miałabyś rację, gdyby rodzina Magdy zginęła na przykład w obozie, czy innym miejscu, w którym prowadzono buchalterię, ale nie w przypadku kampanii wrześniowej i powstania warszawskiego. To trwało dużo dłużej.

dostała kociokwiku

kociokwik

1. pot. «stan psychiczny człowieka zdenerwowanego»

2. pot. «stan zamieszania lub chaosu»

3. zob. kac w zn. 1.

Tu też jestem zaskoczona. Wiele razy słyszałam moich znajomych opowiadających o kociokwiku ich kotów, sama tak mówiłam, ba, nawet w książkach się z tym określeniem w odniesieniu do kotów spotkałam, a to, cholera, babol. Poprawię. ;)

Niemiecki jest wciąż dość formalny (choć już mniej niż dawniej), więc nie jestem pewna, czy one tak od razu na ty.

Przeszły na ty wcześniej, jest wspomniane w tekście.

I koty też nie bardzo wiem, po co? Są w tym, co jest w fabule, w najlepszym razie ozdobnikiem.

Jak napisałam we wtępie, traktuję koty przyszłościowo. To znaczy mam kilka pomysłów na opki z Maahesem i Bastet. Najpierw jednak te kociska muszą się jakoś pojawić i właśnie się pojawiają.

Przyznaję, że zmieniałam koncepcję opka chyba z pięć razy, w tym imiona kotów (stąd zresztą ten nieszczęsny Koko w tekście), losy bohaterek i tak dalej. Wszystko to pewnie nie wpłynęło korzystnie na tekst. Obiecuję, że następnym razem się poprawię. ;)

Realuc, zapraszam. :)

MaSkrol, dziękuję za ciepłe słowa i cieszę się, że ci się spodobało.

Chciałabym w końcu przeczytać coś optymistycznego!

W 1939 r. Polska nie skapitulowała… Poszczególne oddziały i punkty oporu tak, ale Polska jako państwo nie.

A to trzeba wiedzieć.

Pozdrówka.

RogerRedeye, wiem, to był skrót myślowy. Jeśli masz jakąś propozycję, jak to inaczej ująć, chętnie skorzystam. Zakończenie dzałań wojennych brzmi jak z podręcznika, wojna jako taka też się nie skończyła, innych pomysłów nie mam.

Chciałabym w końcu przeczytać coś optymistycznego!

Nie wrócił po zakończeniu walk. Nie wrócił po ostatecznym zakończeniu walk.

Proste.

Roger, no nie takie proste. Mam

Ojciec, wykładowca na uniwersytecie, został zmobilizowany i ruszył gdzieś w Polskę walczyć z Niemcami. Nie wrócił po kapitulacji i rodzina nia miała pojęcia, co się z nim stało.

Jak wrzucę jeszcze po zakończeniu walk, to tego walczenia będzie za dużo. Ponieważ jednak ta kapitulacja najwyraźniej w oczy kłuje, będzie tak:

Ojciec, wykładowca na uniwersytecie, został zmobilizowany i ruszył gdzieś w Polskę walczyć z Niemcami. Nie wrócił i rodzina nia miała pojęcia, co się z nim stało.

Chciałabym w końcu przeczytać coś optymistycznego!

No i znakomicie…

Przeczytałem. Sympatyczne opowiadanie, tyle, że mocno się ciągnie. Przydałyby się skróty. Myślę, że śmiało można zdjąć jedną stronę, a to wyjdzie tekstowi na zdrowie.

Pozdrówka.

Skracanie zawsze wychodzi tekstom na zdrowie. Zobaczę, co da się zrobić. Cieszę się, że jesteś usatysfakcjonowany rozwiązaniem problemu kapitulacji. I dziękuję za ciepłe słowa.

Chciałabym w końcu przeczytać coś optymistycznego!

Irko, nie wiem, czy Cię to pocieszy, ale mnie ta kapitulacja kompletnie nie rzuciła się w oczy jako błąd – nie pamiętam już oczywiście, jak to było, kiedy czytałam, ale jeśli tak, jak zacytowałaś w komentarzu, to absolutnie nie czepiałabym się – nie myślałabym, że chodzi o całą Polskę, ale właśnie o konkretny oddział. A Roger znany jest z tego, że lubi się do upadłego czepiać bardzo szczegółowych szczegółów ;) Taka jego czytelnicza uroda…

A co do mojej surowości – cóż, byłaś obiecującą debiutantką, więc po prostu spodziewałam się dorównania poziomem debiutowi…

Z Friggą nie przekonałaś mnie w 100%, ale tak w 85 tak, więc nie jest źle. Aczkolwiek nadal nie wiem, czy Twoje wyjaśnienie da się wyczytać z tekstu. Chyba nie.

Opowiadanko bazuje na wspomnieniach Magdy oraz frau Fischer, w tej sytuacji trudno uniknąć infodumpów

Nietrudno. Lepsze są np. retrospekcje. Wprowadzasz po prostu scenę z przeszłości, podajesz informacje bardziej skąpo – nie musimy znać bardzo dokładnie życiorysu żadnej z pań, żeby zrozumieć ich skomplikowaną relację. Może nawet lepiej byłoby, gdyby więcej pozostało w domyśle.

Co do szprechania – mnie to uderzyło, więc napisałam. Może oprócz rodzinnych historii mam też za dużo do czynienia z Polakami siedzącymi gdzieś za granicą i narzekającymi na kraj, gdzie siedzą (najmniej z emigracją brytyjską). Nie żeby jakoś non stop, ale ponieważ sama lubię jak najbardziej zżywać się z krajem, gdzie jestem, może mam na to alergię ;) Z kolei moi naprawdę bliscy znajomi są bardzo zżyci z krajami, w których mieszkają i taka refleksja – co robić, czego nie robić, w ogóle by im przez myśl nie przeszła, mimo że w domach mówią po polsku (w tym jedna para polsko-francuska w Lyonie). Więc może to, że ona w ogóle myśli o germanizacji i języku po prostu zabrzmiało mi sztucznie.

Uważam, że jeśli już ktoś decyduje się popracować nad moim tekstem, to jestem mu winna pełne zaangażowanie i stałą obecność

Możesz na wstępie zaznaczyć, że to będzie powolna beta, bo tak masz z pracą i sytuacją życiową. Ludzie są wyrozumiali :)

Jak mam jeszcze dać do zrozumienia, że rzecz dzieje się w Niemczech?

No właśnie już nie musisz :) Piszesz to wprost, choć mogłabyś zaznaczyć wcześniej, to fakt.

A tutaj to osobiście w swojego opka wlazłam.

I to akurat jest z literackiego punktu widzenia błąd :) Narrator wszechwiedzący jest niemodny, można go oczywiście zastosować, ale lepiej z elementem autoironii i z dobrym pomysłem na taką formę.

nie w przypadku kampanii wrześniowej i powstania warszawskiego

Nie jestem specjalistką od XX w., to wręcz mój najsłabszy historyczny punkt, ale jednak wydaje mi się, że to były radykalne przypadki. Upierać się jednak nie będę, ale ponieważ zwróciło moją uwagę jako coś, co nie wydawało mi się całkiem spójne w tekście, to oczywiście zaznaczyłam :)

http://altronapoleone.home.blog

Sympatyczne opowiadanko. Nic wielkiego, ale czyta się przyjemnie. Mnie tam się polonizacja niemieckich kotów spodobała. A niech mówią “miał”, a nie “miau”. ;-)

Przydałoby się więcej fantastyki, ale od biedy ujdzie.

Opiekunka pomagała frau Fischer ubrać płaszcz i buty,

Ojjj. Ubrań ani butów się nie ubiera. Popraw, zanim tu Reg przyjdzie, bo każe Ci klęczeć na grochu.

Babska logika rządzi!

Drakaino droga, bardzo sobie cenię twoje opinie i tak mi się milutko po tej “obiecującej debiutantce” zrobiło. Zdawałam sobie sprawę, że opek jest słabszy niż poprzedni, ale w gruncie rzeczy nie żałuję, że go tu wrzuciłam, bo przynajmniej wiem, co sknociłam. Obiecuję poprawę na przyszłość. :)

Co do szprechania – mnie to uderzyło, więc napisałam. Może oprócz rodzinnych historii mam też za dużo do czynienia z Polakami siedzącymi gdzieś za granicą i narzekającymi na kraj, gdzie siedzą

Wspólną historię mamy taką, jaką mamy, a na dodatek tak nam te dzieci z Wrześni do głów kładli, że trudno o tym nie pamiętać, stąd myślę, że Magda takie, a nie inne skojarzenia mogła mieć. Schprechen, to po niemiecku po prostu mówić, gdybym napisała “szczekać” (a wierz mi widziałam taki kwiatek) to byłaby to antyniemieckie. Wiem, że teraz to już mykam (mäkeln – marudzić, czepiać się), ale sama od lat mieszkam w Niemczech i z każdym rokiem coraz bardziej mi się tu podoba i ta antyniemieckość trochę mnie zabolała.

Finkla, uff zdążyłam poprawić. Nie wiem, czy moje biedne kolana przeżyłyby klęczenie na grochu. ;)

Cieszę się, że ci się spodobało, fakt, że się je przyjemnie czyta najzupełniej mnie zadawala. A kocury niech się polskiego uczą. ;)

Chciałabym w końcu przeczytać coś optymistycznego!

Ech, gdybyśmy tylko potrafili spojrzeć na politykę germanizacyjną w choćby minimalnie szerszym ujęciu – ale zdaję sobie sprawę, że długie dziesięciolecia (w sumie stulecie) “polityki historycznej” w tym względzie są nie do odrobienia. To był element szerszego procesu tworzenia się od połowy XIX w. państw ściśle narodowych. Owszem, był krótki czas, kiedy do głosu doszli antypolscy politycy, ale w pruskim establishmencie było też sporo polityków ugodowych, promujących de facto podobne (w praktyce, choć niekoniecznie teorii) rozwiązania jak autonomia galicyjska i dużą swobodę kulturową. Ale w II RP i PRL to ostre stawianie problemu było potrzebne, więc o pewnych aspektach po prostu się milczało…

Ale sorry, bo wpadam w offtop ;) Gdyby pozostało na sprechaniu, a darowałabyś sobie tę publicystyczną germanizację, pewnie bym na to tak mocno nie zareagowała. Nawet żartobliwe “a masz za dzieci z Wrześni” byłoby mniej nachalne.

Btw mój niemiecki jest słaby (zwłaszcza zważywszy korzenie z obu stron rodziny), ale coś tam rozumiem ;)

http://altronapoleone.home.blog

Nawet żartobliwe “a masz za dzieci z Wrześni” byłoby mniej nachalne.

Tyle że tu nie chodzi o żaden “odwet”. Jakolwiek głupio to brzmi, gadanie do “niemieckiego” zwierzaka po polsku jest problematyczne. Zwierzęta (w szczególności psy, choć koty też) są przyzwyczajone do pewnych słów, tonacji, sama nie wiem czego dokładnie i trudno im się przestawić. Nie reagują na komendy, są zagubione, a to zawsze oznacza problemy.

Chciałabym w końcu przeczytać coś optymistycznego!

Żartowałam i bohaterka też mogłaby żartować ;) Może tego mi też w tym tekście brakuje – lekkości. On jest strasznie na poważną nutę, także w warstwie formalnej – takiej statecznej opowieści z dużą ilością informacji…

http://altronapoleone.home.blog

Niestety, Irko, tym razem doznałam sporego rozczarowania. Spodziewałam się opowiadania, w którym Koty odegrają istotną rolę, a okazały się jedynie pretekstem do snucia dość wątłej opowiastki o wróżce i spełniających się lub nie, przepowiedniach, a to zupełnie nie moje klimaty. Mogę zaakceptować wróżkę, która ubrała Kopciuszka, wyczarowała jej karocę i wysłała na bal; z przyjemnością przeczytam o proroctwach Pytii, ale nie potrafię podejść ze zrozumieniem do osób, które współcześnie odwiedzają panie wieszczące im przyszłość.

…kiedy do rozmowy wtróciła się… –> Literówka.

– Widzisz moja droga, ja umrę za trzy dni, 20 października… –> – Widzisz moja droga, ja umrę za trzy dni, dwudziestego października…

Liczebniki zapisujemy słownie, zwłaszcza w dialogach.

Nie wrócił i rodzina nia miała pojęcia… –> Literówka.

…wokół panował jeden wielki chaos – wpominała. –> Literówka.

– Scheiße – zaklął jeden z sanitariuszy, otrzepując się z kocich kłaków. –> Kotka biegała po pokoju i wskakiwała na meble; nie biła się z nikim, inny kot jej nie podrapał, więc dlaczego sanitariusz otrzepywał się z kocich kłaków? Skąd one się wzięły?

…ale uznała, że nic tak zbliża, jak wspólny posiłek. –> Pewnie miało być: …ale uznała, że nic tak nie zbliża, jak wspólny posiłek.

…zjadła coś, czego nie powiniena i struła się… –> …zjadła coś, czego nie powinna i struła się…

…weterynarze nie miali żadnych nocnych dyżurów… –> Literówka.

…numeru do doktora Plümer nie miała. –> …numeru do doktora Plümera nie miała.

Myślę, że sama sobie tę śmierć sama wykrakała. –> Dwa grzybki w barszczyku.

…zadzwonić do doktora Plümer. –> …zadzwonić do doktora Plümera.

Była to najsmutniesza ceremonia pogrzebowa… –> Literówka.

Gdyby ci, którzy źle o mnie myślą, wiedzieli co ja o nich myślę, myśleliby o mnie jeszcze gorzej.

Reg, miło cię widzieć, mimo że tym razem się nie spodobało. Mam parę pomysłów na historie z tą dwójką kotów i obiecuję, że w następnych opkach będzie więcej i kotów i fantastyki. To opowiadanko będę chyba musiała też jeszcze raz napisać. ;)

Przepraszam za literówki. Pierwszy raz w życiu zrobiłam sobie tipsy i teraz przeszkadza mi to cholerstwo. W klawisze nie trafiam, jakoś podwójnie mi te litery wychodzą i w ogóle to kitu się z tym czuję.

Poprawiłam oczywiście prawie wszystko. Mam tylko jedną wątpliwość

…numeru do doktora Plümer nie miała. –> …numeru do doktora Plümera nie miała.

Dziwnie mi to brzmi. Może dlatego, że tę końcówkę -er wymawia się jak “a”.

Mogę zaakceptować wróżkę, która ubrała Kopciuszka, wyczarowała jej karocę i wysłała na bal; z przyjemnością przeczytam o proroctwach Pytii, ale nie potrafię podejść ze zrozumieniem do osób, które współcześnie odwiedzają panie wieszczące im przyszłość.

Mam tak samo, ale one niestety istnieją, dlaczegóż więc by ich nie wykorzystać. Tym bardziej, że jak widać w opku, nic dobrego z takich wizyt nie wychodzi.

Kotka biegała po pokoju i wskakiwała na meble; nie biła się z nikim, inny kot jej nie podrapał, więc dlaczego sanitariusz otrzepywał się z kocich kłaków? Skąd one się wzięły?

Osobiście byłam świadkiem takiego kociego napadu i musiałam się później otrzepywać z kocich kłaków. Sama nie mam pojęcia dlaczego.

Drakaino, obiecuję, że za jakiś czas zrobię kotom lifting i postaram się, żeby nie było tak strasznie poważnie. ;)

Chciałabym w końcu przeczytać coś optymistycznego!

No super, napisałem taki piękny komentarz i wszystko mi się skasowało, a niech to… Ło Boże! :(

Chciałabym w końcu przeczytać coś optymistycznego!

Przepraszam Cię, Irka, ale tak czy siak “piąteczka” poleciała. :)

O, ślicznie dziękuję. :)

Chciałabym w końcu przeczytać coś optymistycznego!

przygarnęła syjamskiego kota, noszącego imię

Nie dałabym tu przecinka (to określenie kota). Poza tym – z tego zdania wynika, że kot miał tak na imię, zanim go przygarnęła. Ale z dalszego ciągu – że znalazła go na ulicy i nie mogła wiedzieć, jak się wabi.

zdrobniele

Zdrobniale, aniele ;)

Wymagało to (…) odrobinę kłamstw

Odrobiny.

Następnego dnia po powrocie z pracy, Magda

Nie dawałabym tu przecinka.

Jego oskarżycielski wzrok wywiercał jej dziurę

Hmm.

W odpowiedzi usłyszała drażniące ucho protesty, skala dźwiękowych możliwości jej pupila wywoływała gęsią skórkę.

Jakoś dziwnie to brzmi.

Tyle tylko, że staruszka udawała się do szpitala tylko na

Dwa razy "tylko".

oprócz rzecz jasna starości

"Rzecz jasna" wygląda mi na wtrącenie.

Koko sporo przeszedł

Przed chwilą nazywał się Maj?

poczuła się zagubiona i nie rozumiała

Zdublowana informacja.

Okazało się, że Maahes należał wcześniej

Ale jakim sposobem one mogą o tym wiedzieć?

Ach teraz rozumiem – stwierdziła Magda.

Ach, teraz rozumiem. I nie stwierdziła. “Stwierdzić” oznacza asercję.

Widzisz moja droga

Widzisz, moja droga. Przed zwrotem do kogoś stawia się przecinek.

datę jego śmierci.

Zaimek możesz wyciąć.

niedowierzeniem

Niedowierzaniem.

Hannoveru

Myślę, że lepiej to zapisać w spolszczeniu. W tym akapicie jest kilka zdań z rymami gramatycznymi – można by ich uniknąć.

okresu, (…) z życiorysu.

Jak wyżej.

Na wizytę u wróżki namówiła ją młoda Niemka, z którą Stanisława się zaprzyjaźniła.

Aa, i stąd te wspomnienia. Ale trochę to był przeskok na początku.

wyprzeć ze swojego życia jakąkolwiek przypadkowość

Może jednak "wszelką przypadkowość".

rzeczywiście zakończyłaby życie dnia przepowiedzianego

Dałabym raczej "przepowiedzianego dnia", troszkę mniej górnolotnie.

wybiegła jakaś postać

Ooj, postać.

wysiadł z szoferki, zobaczył ją leżącą

Odrobinę niejasne.

krwi, ani żadnych ran

Nie dawałabym przecinka.

nie zdołała nawet pojechać na pogrzeb

Hmm.

jak to wyglądało w przypadku frau Fischer.

Jak co wyglądało?

Frau Fischer poszła do wróżki ze strachu.

Zgrabne – ta sama osoba widziana oczami własnymi i kogoś innego wygląda zupełnie inaczej. Duży plus.

Dzisiaj to się młodzi

Dzisiaj, to się młodzi.

Gdyby zostało mi kilka miesięcy życia nie musiałabym

Gdyby zostało mi kilka miesięcy życia, nie musiałabym.

zakazane dla porządnej dziewczyny

Raczej: zakazane porządnym dziewczynom.

wyszła w nim za mąż

W planie? Plan mógł coś przewidywać, albo planująca mogła coś zamierzać.

spolegliwy

Dla porządku: https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/spolegliwy;9008.html

zagubione spojrzenie

Hmm.

Niestety ona

Niestety, ona.

czarnymi grubymi kartkami

Tu jednak dałabym przecinek, to określenia równorzędne.

poklepała artretycznym palcem w czarno-białą fotografię

Klepanie nie bardzo mi tu brzmi. Postukała może?

Tak, tak pamięć to ja mam lepszą niż niejeden młody

Tak, tak, pamięć, to ja mam lepszą, niż niejeden młody.

kochanie, aleś mi urządziła pożegnanie

Rym.

nie protestowała, kiedy zakładała

Znowu rym. Ja rozwiązałabym to tak: nie protestowała przy zakładaniu.

spolonizuję niemieckie koty czy im się to podoba

Spolonizuję niemieckie koty, czy im się to podoba. :D

wchłaniając otaczające ją wonie

Mam wrażenie, że obiecujesz tu więcej, niż chcesz dać.

Kiedy wróciła koty

Kiedy wróciła, koty.

tej, należącej

Bez przecinka.

co jakiś czas, kątem oka

I tu też.

zapałały do siebie gorącym uczuciem, to baraszkując wspólnie

Chyba bym to podzieliła.

Och Maj

Och, Maj.

Bastet, które

Która. Ale można by to przeformułować bez których.

ulubiony program „Galileo Big Pictures”.

Product placement :P Ale serio, jeśli to ma wskazywać na miejsce akcji, to nie wyszło. Telewizja nadaje na cały świat.

Nie wiedziała co robić

Nie wiedziała, co robić.

doktora Plümer

Doktora Plümera.

po dziwnym ataku Bastet trochę zmiękła

Na pierwszy rzut oka wygląda to tak, jakby Bastet zmiękła.

Za chwilę usłyszała

Po chwili. "Za chwilę" to w tym kontekście kolokwializm.

Odebrała klnąc

Odebrała, klnąc.

czy w ogóle podziękowałaby za tę opowieść?

Brzmi to jakoś obco. Angielsko?

Wie pan doktorze

Wie pan, doktorze.

Mimo tego

Mimo to.

wydawał się być zdziwiony

Anglicyzm. Wydawał się zdziwiony.

nikłą frekwencją

To nie szkoła. PWN dopuszcza frekwencję w tym kontekście, ale mnie ona zgrzyta ze względu na etymologię.

długo jak na

Długo, jak na.

na wiodącą przez las drogę, wybiegła

Bez przecinka.

O kurcze

O, kurczę.

wgląda

Literówka.

Rod zaopiekował

Jaki "Rod"?

wybieram – dodała zdecydowanie. – I muszę się zbierać

Powtórzenie.

No, dobrze, a dalsza część? Mam wrażenie, że to dopiero ćwierć opowiadania, rozstawiłaś figury na planszy – i już koniec? Nawet się człowiek nie zdążył przywiązać… Nawet nie zaczęłaś porządnie fabuły.

W kwestii szarlatanów, cóż – Twoje animozje to jedno, a technika to drugie i w tym miejscu zgadzam się po prostu z drakainą. Jeśli chcesz napisać coś anty-znachorskiego, to do pióra, ale nie może to być załatwione dialogiem, w którym jedna postać mówi drugiej, że oni są okropni. Wyobraź sobie np. bohatera uczulonego na pyłek wierzby. Jeśli opowiadanie dzieje się w październiku, ta informacja może się pojawić tylko w dialogu, i równie dobrze możesz ją pominąć. Ale w kwietniu uczulenie na pyłek wierzby może mieć bezpośredni wpływ na fabułę (wyobraź sobie rozmowę o pracę z chusteczką przy nosie). I tak samo ze znachorami – pokaż mi, w jaki sposób są okropni.

Miał :)

Gdzie nie ma zasad, tam są kwasy.

Witaj, Tarnino, cieszę się, że wpadłaś. Dziękuję za kota, jest słodki i mogłabym się na niego gapić godzinami.

Większość poprawek już naniosłam, tylko nad rymami muszę trochę pomyśleć.

Jego oskarżycielski wzrok wywiercał jej dziurę

Hmm.

Dlaczego hmm?

Koko sporo przeszedł

Przed chwilą nazywał się Maj?

To dlatego, że ślepa jestem. To chyba już czwarta wersja opka i w jednej z poprzednich koty nosiły inne imiona. Przeglądałam parę razy i byłam pewna, że poprawiłam we wszystkich miejscach. Chyba muszę udać się do okulisty. ;)

Okazało się, że Maahes należał wcześniej

Ale jakim sposobem one mogą o tym wiedzieć?

Tak to jest, kiedy zaczyna się pisać od środka. Mam, na razie tylko w głowie, opka, w którym Magda spotyka Maja. Zabiera go do weterynarza, a tam okazuje się, że kot ma wszczepionego czipa i na dodatek weterynarz go zna.

Hannoveru

Myślę, że lepiej to zapisać w spolszczeniu. W tym akapicie jest kilka zdań z rymami gramatycznymi – można by ich uniknąć.

Hmm, rzecz dzieje się w Niemczech, dlatego przyjęłam niemiecką pisownię.

wybiegła jakaś postać

Ooj, postać.

Ups, zmieniłam. :)

Frau Fischer poszła do wróżki ze strachu.

Zgrabne – ta sama osoba widziana oczami własnymi i kogoś innego wygląda zupełnie inaczej. Duży plus.

Dziękuję.

spolegliwy

Dla porządku: https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/spolegliwy;9008.html

Ze Śląska pochodzę. ;)

ulubiony program „Galileo Big Pictures”.

Product placement :P Ale serio, jeśli to ma wskazywać na miejsce akcji, to nie wyszło. Telewizja nadaje na cały świat.

Ale program niemiecki.

doktora Plümer

Doktora Plümera.

Reg mi już na to zwróciła uwagę. Po niemiecku er wymawia się, jak a, dlatego nie brzmi mi to najlepiej. Skoro jednak jesteś już drugą osobą, która mi to wytyka, poprawię. :)

Rod zaopiekował

Jaki "Rod"?

Ten od Rodzanic.

https://bogowieslowianscy.pl/rod/

W kwestii szarlatanów, cóż – Twoje animozje to jedno, a technika to drugie i w tym miejscu zgadzam się po prostu z drakainą.

Obie macie rację. Nie jest rzeczą mądrą włazić osobiście do opka, dlatego poprawiłam i obiecuję uważać w przyszłości.

No dobra, biję się w pierś i przyznaję, że schrzaniłam tego opka koncertowo. Skatiować nie zamierzam, bo komentarz drakainy powinien tu pozostać na zawsze, tak dla mnie, jak i dla potomności. Jak mi kiedy palma zacznie odbijać, to sobie poczytam. ;) Kiedy się uporam z Hermesem, to wrócę do kotów. Może nawet tego opka napiszę na nowo.

Pytanko mam, zauważyłaś, że rzecz dzieje się w Niemczech, czy faktycznie tego nie widać?

Chciałabym w końcu przeczytać coś optymistycznego!

Dlaczego hmm?

Hmm, bo nie bardzo mi to brzmi. "Wywiercanie" PWN dopuszcza, ale dla mnie jest jakieś takie nie teges.

Tak to jest, kiedy zaczyna się pisać od środka.

Albo, kiedy się człowiek spieszy, kurczę :)

Hmm, rzecz dzieje się w Niemczech, dlatego przyjęłam niemiecką pisownię.

Ale piszesz po polsku i bohaterka jest Polką.

Ale program niemiecki.

Ale oglądać można go wszędzie.

Ten od Rodzanic.

… ale na to nic nie wskazywało wcześniej.

zauważyłaś, że rzecz dzieje się w Niemczech, czy faktycznie tego nie widać?

Zauważyłam, acz nie od razu – dopiero gdzieś w jednej trzeciej, chyba. Dokładnie nie pomnę.

Gdzie nie ma zasad, tam są kwasy.

Hmm, bo nie bardzo mi to brzmi. "Wywiercanie" PWN dopuszcza, ale dla mnie jest jakieś takie nie teges.

Pomyślę.

Albo, kiedy się człowiek spieszy, kurczę :)

To też. :)

Ale piszesz po polsku i bohaterka jest Polką.

Tyż racja, poprawione.

… ale na to nic nie wskazywało wcześniej.

Ech, pomysł z ostatniej chwili.

Pięknie się to twoje pocieszanie, z sygnaturką zgrało. :)

Chciałabym w końcu przeczytać coś optymistycznego!

He, he, nawet o tym nie pomyślałam :)

Gdzie nie ma zasad, tam są kwasy.

Mnie się podobało :)

Przynoszę radość :)

Jezusie Nazareński, Anet, nie wiem co powiedzieć ;) Z jednej strony cieszę się bardzo, że komuś się jednak spodobało, ale z drugiej przeraża mnie wyciągnięcie na światło dzienne opka, które miało tak marne recenzje ;)

Powstaje nowa wersja tego opka, to znaczy powstaje już od ponad roku, ale mam już jedną trzecią napisaną, więc może w tym roku skończę ;)

Edytka: w przyszłym oczywiście :)

Chciałabym w końcu przeczytać coś optymistycznego!

Zaloguj się

Załóż konto:

Zresetuj hasło: