Zbieracz kuriozów, cz. 1

 

– Co to ma być? – za­py­ta­łem.

– Robok – od­po­wie­dział chłop.

W otwar­tej dłoni trzy­mał po­spo­li­te­go żuka. Je­dy­ną oso­bli­wo­ścią ży­jąt­ka było to, że od­nó­ża miał tylko po jed­nej stro­nie ciał­ka. Naj­wi­docz­niej ten głupi cham wy­rwał owa­do­wi po­ło­wę nóg. Zwy­kły oszust.

– To mnie nie in­te­re­su­je.

Wie­śniak coś tam beł­ko­tał po nosem, za­chwa­lał swoje rze­ko­me zna­le­zi­sko ni­czym prze­kup­ka na targu, ale soł­tys kazał mu iść precz, kop­nął po­ni­żej ple­ców i wy­zwał od naj­gor­szych.

– Macie tu jesz­cze coś dzi­wacz­ne­go, nie­zwy­kłe­go, je­dy­ne­go w swoim ro­dza­ju? – tłu­ma­czy­łem jak naj­głup­sze­mu ża­ko­wi.

Po­dra­pał się po łbie, wy­krzy­wił gębę i oznaj­mił:

– Jest jesz­cze spa­sio­na baba, zu­peł­nie jak trzy­let­nia świ­nia.

– Gdzie ona jest?

– Na pewno sie­dzi pod cha­łu­pą i grze­je się w słoń­cu. Za­pro­wa­dzę was, to nie­da­le­ko.

– Chodź­my – zde­cy­do­wa­łem.

Nie li­czy­łem, że tym razem zo­ba­czę coś in­te­re­su­ją­ce­go, ale skoro zmar­no­wa­łem pół dnia na oglą­da­nie a to pła­skiej żaby, którą ktoś le­d­wie dwie zdro­waś­ki temu roz­dep­tał, a to gniaz­da ja­skół­cze­go, co praw­da wy­jąt­ko­wo du­że­go, ale prze­cież nie takie te prze­myśl­ne ptaki po­tra­fią bu­do­wać, a to krowy, co nigdy nie cho­ro­wa­ła, a to gi­czo­łów star­ca, który miały, we­dług za­pew­nień ca­łe­go stada miej­sco­wych, być tak zro­go­wa­cia­łe, że przy­po­mi­na­ły koń­skie ko­py­ta, co oka­za­ła się, oczy­wi­ście, kom­plet­ną bzdu­rą, wy­rost­ka, który ja­ko­by od uro­dze­nia nie miał, ani jed­ne­go zęba, osob­ni­ka, który krę­cił się w koło i utrzy­my­wał, że nie może nawet na chwi­lę prze­stać, czy żuka bez po­ło­wy nóg, to mo­głem po­świe­cić kwa­drans na obej­rze­nie gru­be­go babsz­ty­la. I tak już buty mia­łem całe w bło­cie, ko­szu­la le­pi­ła mi się do ple­ców, a ko­ma­ry zdą­ży­ły po­ką­sać chyba w stu miej­scach.

– To ta baba. Tłu­sta jak świ­nia – po­wie­dział soł­tys, gdy zna­leź­li­śmy się na miej­scu.

Istot­nie na ławie sie­dzia­ła po­rząd­nie spa­sio­na ko­bie­ta. Coś tam chrum­ka­ła pod no­cha­lem, ale mój prze­wod­nik kazał jej się za­mknąć. Przy­zna­ję była gruba, ale nie tak bar­dzo jak pani Po­toc­ka. Dla­te­go po­wie­dzia­łam:

– Wi­dzia­łem bar­dziej tęgie.

– Ale sami panie zo­bacz­cie, wy­glą­da jak ma­cio­ra! – Chłop zdzi­wił się, że nie do­ce­ni­łem tuszy miesz­kan­ki wsi Wody.

– Grub­sze by­wa­ją – za­pew­ni­łem. – Macie tu jesz­cze ja­kieś dzi­wa­dło?

– Tutaj to już chyba nie. – Zmar­twił się, a wą­si­ska opa­dły mu jak u suma.

No tak, zna­le­zie­nie eks­po­na­tów do ga­bi­ne­tu oso­bli­wo­ści pana Po­toc­kie­go nie było łatwe, przy­naj­mniej tu, na za­sra­nym Po­le­siu. Ale nie mia­łem wyj­ścia, pan wo­je­wo­da po­le­cił wła­śnie tu szu­kać ku­rio­zów. Nie wiem, kto temu sta­re­mu dur­nio­wi na­ga­dał głu­pot, że im bli­żej ba­gien, tym ła­twiej można zna­leźć sta­ro­żyt­ne wazy, ludzi o dwóch gło­wach, szkie­le­ty wie­lo­ry­bów, star­ców pa­mię­ta­ją­cych bunt Na­le­waj­ki czy ptaki o czte­rech skrzy­dłach. Na­praw­dę na tym za­du­piu nie było nic cie­ka­we­go. Od rana miesz­kań­cy Wody zno­si­li mi ja­kieś du­pe­re­le, za przy­wie­zie­nie któ­rych do Tul­czy­na, mój pryn­cy­pał pew­nie nie tylko zwol­nił­by mnie ze służ­by, ale i nie zwró­cił wy­dat­ków, które po­nio­słem na tą eks­pe­dy­cję.

– Może cho­ciaż kur­czak o czte­rech no­gach, cie­lak o dwóch łbach, albo jakiś bar­dzo stary przed­miot z ozdo­ba­mi, ja­ki­miś ta­ki­mi ta­jem­ni­czy­mi – pod­po­wia­da­łem.

– Była taka kura, czte­ry nogi miała, ale zde­chła w tam­tym roku.

– Szko­da.

– Nie­wiel­ka, jajek nie no­si­ła. Dar­mo­zjad taki.

Soł­tys naj­wy­raź­niej mnie nie ro­zu­miał. Ale mach­ną­łem na to ręką.

– A w są­sied­nich osa­dach? – za­py­ta­łem.

– To, już prę­dzej. – Oży­wił się. – W Sta­rych Bło­tach jest chłop, ma na imię Wasyl. Ma zęby jak u krowy.

– Słabe. Żre to samo co bydło to i zęby by­dlę­ce mu się zro­bi­ły. Co w tym dziw­ne­go? – Wzru­szy­łem ra­mio­na­mi.

– Jest też taki, co nie widzi, a cho­dzi wszę­dzie bez ko­stu­ra, jakby wi­dział.

– Śle­pych jest pełno.

– No to jest taki mały ludek. – Przy­sta­wił dłoń gdzieś tak do pępka. – Iwan­ko na niego wo­ła­ją, cho­ciaż na chrzcie mu Ję­drek dali. Zwin­ny jak pies.

Nie wiem, co w tym wy­pad­ku miało być, we­dług mo­je­go roz­mów­cy, nie­zwy­kłe­go, to, że ina­czej się na­zy­wał, a ina­czej na niego mó­wi­li, czy to, że był zwin­ny. Ale nie do­cie­ka­łem.

– Pan Po­toc­ki ma trzech kar­łów na dwo­rze, wię­cej mu nie po­trze­ba – oznaj­mi­łem.

– No to już nie wiem. – Soł­tys za­fra­so­wał się. – To może tych dwóch, co sie­dzi na Uro­czy­sku Wilka? Tacy w bia­łych sza­tach, dziw­nie mówią, ale da się zro­zu­mieć. Miesz­ka­ją w cha­łu­pie na ko­łach, takim wozie – tłu­ma­czył. – No­si­my im go­rzał­kę. Płacą byle czym.

– Mó­wisz o pu­stel­ni­kach? – za­py­ta­łem.

– Gdzież­by! – Obu­rzył się. – Sa­mot­ni­cy u nas też są, mają brody do pasa i żyją ziel­skiem. Ale ci, to inni, dzi­wa­cy jacyś. Zaraz wam po­ka­żę, co od nich do­sta­łem za gar­niec si­wu­chy.

– Tylko, żeby mi to długo nie trwa­ło – ostrze­głem.

Soł­tys po­drep­tał do swo­jej cha­łu­py, a że jedną nogę miał krót­szą, spo­dzie­wa­łem się, że pręd­ko nie wróci. Trze­ba było po­my­śleć o ko­la­cji, noc­le­gu i ja­kimś miłym dziew­czę­ciu, które za ta­la­ra uprzy­jem­ni­ło­by mi noc.

– I gówno zna­leź­li­śmy – po­wie­dzia­łem do pana Bu­dzyń­skie­go, któ­re­go wy­na­ją­łem wraz z pa­choł­ka­mi na czas mojej eks­pe­dy­cji na Po­le­sie. Miał za­pew­niać bez­pie­czeń­stwo i wszel­ką pomoc. We­dług za­war­tej umowy, na­leż­ność mia­łem uiścić po tym, jak pan Po­toc­ki wy­pła­ci mi pie­nią­dze za służ­bę, zor­ga­ni­zo­wa­nie wy­pra­wy i do­star­czo­ne zna­le­zi­ska. Jed­nak o zna­le­zie­nie cze­goś nie­zwy­kłe­go było trud­no i mój za­cięż­ny z coraz mniej­szym en­tu­zja­zmem pod­cho­dził do służ­by. Nie była to dla mnie kom­for­to­wa sy­tu­acja, cała brać szla­chec­ka w wo­je­wódz­twie wie­dzia­ła, że dla tego rę­baj­ły ubić czło­wie­ka zna­czy­ło tyle, co splu­nąć, dla­te­go też ob­da­rza­łem go znacz­ną es­ty­mą.

– Panie Ka­je­ta­nie, a czego się pan spo­dzie­wał? – Spoj­rzał na mnie lek­ce­wa­żą­co. – Zło­te­go ciel­ca, sied­miu śpią­cych ry­ce­rzy, za­gi­nio­nej roty Ja­re­my, bu­ła­wy Chmie­la?

– No nie, ale kur­czak o czte­rech no­gach mógł­bym się przy­tra­fić – od­par­łem.

– Sły­szał pan, zdechł w tam­tym roku. Spóź­nił się pan.

– To co robić? – Roz­ło­ży­łem bez­rad­nie ręce.

– Pro­ste, kar­mić i poić tą babę, aż bę­dzie przy­po­mi­na­ła becz­kę, a póź­niej uwę­dzić.

– Nawet jak bę­dzie przy­po­mi­na­ła bekę, to i tak nie bę­dzie wy­star­cza­ją­co gruba. Prze­cież wie pan, jak po­tra­fią wy­glą­dać żony kar­ma­zy­nów.

– Jak wró­cił pan z ni­czym, to tego pan Po­toc­ki nie po­chwa­li – ostrzegł. – Do­brze radzę, utucz­my i uwędź­my tą babę.

– Za­sta­no­wię się nad tym – od­par­łem, ale oczy­wi­ści nie za­mie­rza­łem upaść i za­truć dymem ko­bie­ci­ny.

– Do­brze radzę, niech pan bie­rze co­kol­wiek i wra­caj­my. Pleśń nas po­kry­je w tej prze­klę­tej wil­go­ci.

– Będę pa­mię­tam o pana ra­dach – za­pew­ni­łem.

– O, idzie soł­tys. – Pan Bu­dzyń­ski wska­zał kciu­kiem na chło­pa. – Coś tam nie­sie.

Istot­nie, w naszą stro­nę drep­tał ku­ter­no­ga. W ręku trzy­mał nie­wiel­ki przed­miot. Oba­wia­łem się, że spo­tka mnie ko­lej­ny zawód.

– Takie coś – wy­dy­szał chło­pi­na i podał mi nie­wiel­ki ze­ga­rek! Przy­znam, że byłem za­sko­czo­ny.

Przyj­rza­łem się cza­so­mie­rzo­wi. Mój wzrok przy­ku­ła czer­wo­na gwiaz­da i in­skryp­cja CCCP wy­pi­sa­na ma­ju­sku­łą. Na gwieź­dzie znaj­do­wał się skrzy­żo­wa­ny sierp i mło­tek. Żaden ród szla­chec­ki w Rze­czy­po­spo­li­tej nie nosił ta­kie­go herbu. U dołu cy­fer­bla­tu wy­pa­trzy­łem je­dy­nie ma­leń­ki li­te­ry Made in USSR i jesz­cze ja­kieś słowo wy­ka­li­gra­fo­wa­ne cy­ry­li­cą. Ale nie tylko to mnie zdzi­wi­ło. Ze­ga­rek był pry­mi­tyw­ny, nie miał zdo­bień, nie wy­pi­sa­no na nim ani słowa po ła­ci­nie, nie mó­wiąc już o sta­ro­żyt­nej sen­ten­cji. Na pewno nie no­sił­by ta­kie­go nawet naj­bied­niej­szy sza­rak. Wy­glą­dał, jakby jakiś mistrz wy­ko­nał go dla cha­mów. Cy­ry­li­ca wska­zy­wa­ła, że miał coś wspól­ne­go z pań­stwem mo­skiew­skim. Wska­zów­ka nie po­ru­sza­ła się, albo był ze­psu­ty, albo no­we­mu po­sia­da­czo­wi nie przy­szło do głowy, że ze­ga­rek na­le­ży na­krę­cać.

– Przy­po­mnij soł­ty­sie, gdzie ci lu­dzie miesz­ka­ją – po­le­ci­łem.

– Na Uro­czy­sku Wilka.

– Jutro nas tam za­pro­wa­dzisz.

 

c.d.n.