Obrączka

Na środ­ku po­la­ny, która kie­dyś była cen­trum wio­ski, stała czwo­ro­bocz­na ko­lum­na z pra­wie za­tar­tym na­pi­sem na mar­mu­ro­wej ta­bli­cy. Cegły wy­star­czy­ło pa­ty­kiem skrob­nąć, żeby się kru­szy­ły i prze­mie­ni­ły w pył.

Maria wie­dzia­ła, że upa­mięt­nia spa­le­nie wiedź­my, ale data i imię ko­bie­ty znik­nę­ły już dawno. Dało się od­cy­fro­wać je­dy­nie nie­któ­re li­te­ry.

Dziew­czy­na wo­dzi­ła pal­cem po le­d­wie wi­docz­nych żło­bie­niach. Wy­obra­ża­ła sobie po­dest z palem, przy­wią­za­ną do niego ko­bie­tę, równo uło­żo­ne po­la­na pod spodem, tłum żąd­nych wra­żeń wie­śnia­ków, du­chow­ne­go, może jesz­cze straż­ni­ka lub kata.

Sły­sza­ła wrzask ko­biet, ryk męż­czyzn i piski dzie­ciar­ni. Przy­by­li tu jak na od­pust. Nie­czę­sto zda­rza­ło się takie wi­do­wi­sko. Straż­nik spoj­rzał na nią, ale w jego oczach nie wi­dzia­ła współ­czu­cia. Ob­li­zał wargi i cmok­nął. Od­wró­ci­ła wzrok, kiedy pod­kła­dał ogień.

Dym był czar­ny, smo­li­sty, jak opary z pie­kła. Omi­jał ją łu­kiem; po­zo­sta­wiał wolną prze­strzeń, by mogła od­dy­chać. Wiatr tak krę­cił, że kopeć kładł się na pu­bli­kę. Ci sto­ją­cy naj­bli­żej za­czę­li ka­słać i urą­gać:

– Dia­bel­ski po­miot, pali się, a jesz­cze lu­dziom szko­dzi! – krzyk­nął ktoś z dal­szych rzę­dów.

– Jesz­cze nie pło­nie! – wy­ja­śnił gruby wie­śniak z pierw­sze­go rzędu, za­sła­nia­jąc usta i nos rę­ka­wem.

– Apage, Sa­ta­nas! – Głos mni­cha prze­bił się przez wrza­wę. – Apage, Sa­ta­nas!

Wiatr, jakby wy­stra­szo­ny wi­do­kiem drew­nia­ne­go krzy­ża, uspo­ko­ił się, a lu­dzie jęk­nę­li z po­dzi­wu dla mocy du­chow­ne­go.

– Chwal­cie pana, bo jest dobry! Jego moc zwy­cię­ży…

Ka­szel ko­bie­ty za­głu­szył dal­sze słowa kle­chy. Po­la­na trzesz­cza­ły i pa­li­ły się coraz więk­szym pło­mie­niem. Wi­dzo­wie uci­chli, wpa­trze­ni w nie­ru­cho­mą po­stać. Cze­ka­li z na­pię­ciem, aż za­cznie wrzesz­czeć, bła­gać o li­tość, pro­sić o wy­ba­cze­nie. Ale za­wie­dli się.

– Nie za czary płonę, jeno za mi­łość moją… – Ko­bie­ta unio­sła głowę i dzi­kim wzro­kiem po­to­czy­ła po wpa­trzo­nym w nią tłu­mie, a potem sku­pi­ła spoj­rze­nie na sto­ją­cym obok po­de­stu męż­czyź­nie. Ale nie wy­rze­kła nic wię­cej, bo głos ode­brał jej ko­lej­ny atak kasz­lu. Kiedy minął, rzu­ci­ła z jadem: – Na nic wasze krzy­że i modły!

Chcia­ła coś jesz­cze dodać, ale dym ją za­du­sił, a ogień ogar­nął drob­ną po­stać. Po­tęż­nia­ła w tych opa­rach, rude włosy za­pło­nę­ły i stwo­rzy­ły na chwi­lę au­re­olę ni­czym u świę­tej. Tłum pa­trzył bez słowa na skrę­ca­ją­cą się po­stać, na czer­nie­ją­ce ciało, na iskry strze­la­ją­ce w czar­ne niebo.

Maria ode­rwa­ła dło­nie od ta­bli­cy i po­trzą­snę­ła ener­gicz­nie głową, jakby chcia­ła z niej wy­rzu­cić na­gro­ma­dzo­ne ob­ra­zy. Rude włosy roz­sy­pa­ły się po ra­mio­nach i ple­cach, wzbu­dza­jąc za­chwyt prze­jeż­dża­ją­ce­go obok na ro­we­rze mło­de­go męż­czy­zny. Miał ocho­tę za­trzy­mać się, ale wy­star­czy­ło, że spoj­rzał w zie­lo­ne, chmur­ne oczy i zre­zy­gno­wał z po­my­słu.

 

 

***

 

Koc dra­pał spo­co­ne plecy, prze­ście­ra­dło skrę­ca­ło się i draż­ni­ło skórę. Maria pod­nio­sła się z łóżka i otwo­rzy­ła na oścież uchy­lo­ne do­tych­czas okno. Let­nia noc buch­nę­ła go­rą­cem pro­sto w twarz. Re­chot żab niósł się bez prze­szkód po polu; zda­wa­ło się, że je­zio­ro jest trzy kroki od domu, a nie ponad pół ki­lo­me­tra.

Na po­dwór­ku za­brzę­cza­ła me­ta­lo­wa miska, kiedy Bury przez sen prze­bie­rał ła­pa­mi w po­go­ni za kotem. Jakaś kura za­gda­ka­ła obu­rzo­na, że są­siad­ka na grzę­dzie roz­py­cha się, jakby była sama w kur­ni­ku.

Maria zwi­nę­ła cięż­kie włosy w węzeł. Przy­nio­sło to chwi­lo­wą ulgę; przy­naj­mniej nie le­pi­ły się do ple­ców.

Dziew­czy­na opar­ła się dłoń­mi o pa­ra­pet i wy­chy­li­ła za okno. Miała na­dzie­ję, że zła­pie de­li­kat­ny po­wiew wia­tru, który odrobinę ochło­dzi roz­grza­ne ciało.

Li­piec w tym roku dawał się wszyst­kim we znaki. Od trzech ty­go­dni nie pa­da­ło i było strasz­li­wie go­rą­co. Lu­dzie ze zmęczenia le­d­wie zi­pa­li, nawet noc nie przy­no­si­ła wy­tchnie­nia.

Jed­nak to nie upał spra­wił, że Maria nie mogła za­snąć.

Chata, w któ­rej wy­na­ję­ła pokój, znaj­do­wa­ła się na skra­ju po­la­ny. We­ro­ni­ka Socha, wła­ści­ciel­ka, nie bar­dzo chcia­ła słu­chać mia­sto­wej, która z nie­wia­do­mych przy­czyn upa­trzy­ła sobie ten dom na let­ni­sko. Zwy­kle tu­ry­ści szu­ka­li kwa­ter bli­żej je­zio­ra, a We­ron­ka nie lu­bi­ła ob­cych. Pra­wie całe swoje sie­dem­dzie­się­cio­let­nie życie spę­dzi­ła w sa­mot­no­ści. I pew­nie tak by zo­sta­ło, gdyby przy­jezd­na nie ścią­gnę­ła z głowy chust­ki, w którą jak w tur­ban za­wi­nę­ła włosy.

Gęste, mie­dzia­ne loki spły­nę­ły aż do pasa, wiatr wzbu­rzył je, a za­cho­dzą­ce słoń­ce rzu­ci­ło ostat­nim pro­mie­niem i spra­wi­ło, że sta­nę­ły w pło­mie­niach. Stara ko­bie­ta przez chwi­lę onie­mia­ła, wpa­tru­jąc się w zja­wi­sko, a potem wska­za­ła pokój na pię­ter­ku.

Już pierw­szej nocy Maria nie mogła za­snąć, a jak tylko za­pa­da­ła w drzem­kę, wi­dzia­ła pło­ną­cy stos i ręce, które skła­da­ły się w bła­ga­niu. Skoro świt po­bie­gła do ko­lum­ny, przy­ło­ży­ła dło­nie do ta­blicz­ki.

 

***

 

– Lu­dzie ga­da­jom, że to jaka moja pra­pra­pra­bab­ka była. A ja tam nie wiem. Ona Socha i ja Socha, ale bo to jed­ne­mu psu na imię Burek? I ga­da­li też tak dla­te­go, że ona ruda była. Jak ja w mło­do­ści. Ale prze­ca ty tyż ruda, a nie nasza, nie?

Stara We­ro­ni­ka na­kła­da­ła łyżką ziem­nia­ki na ta­le­rze, a potem szczo­drze oma­ści­ła i jesz­cze po­sy­pa­ła ko­prem z ogro­du, a na ko­niec usta­wi­ła dwie miski ze zsia­dłym mle­kiem na stole.

– Ja tam nie wiem, ale jakoś mi to ba­ja­nie o wiedź­mach i sto­sach tu u nas nie pa­su­je. – We­ro­ni­ka we­pchnę­ła w usta czu­ba­tą łyżkę kar­to­fli i zaraz na­bra­ła gę­ste­go mleka. – Ale cosik musi być na rze­czy, skoro lu­dzie o tym ga­da­ją. A nie­je­den ją spo­tkał przy tej ko­lum­nie z ce­gieł. Ni­ko­mu krzyw­dy nie czyni, stoi tylko i rę­ka­mi się o nią wspie­ra. – Ko­bie­ta za­mil­kła na chwi­lę, żeby ko­lej­ną por­cję je­dze­nia do ust wło­żyć, a potem do­da­ła: – Może to moja babka fak­tycz­nie?

Maria nie prze­ry­wa­ła, choć ci­snę­ły jej się na usta py­ta­nia, ale bała się, że We­ron­ka prze­sta­nie opo­wia­dać.

– Jesz­cze moja babka ga­da­ła, że ona, zna­czy ta wiedź­ma, Ka­ta­rzy­na, była cudna. Bo jej, zna­czy babce, też tak ga­da­li. Ale tam, ja się tylko chi­chra­łam, bo mi babka opo­wia­da­ła, że taka cudna jak ja. Ale gdzie mnie tam do cudu było – rudam i pie­go­wa­ta, ino śli­pia może na­praw­dę ładne mia­łam, zie­lo­ne jako i ty masz.

Za­mil­kła przez chwi­lę i za­pa­trzy­ła gdzieś przed sie­bie, bez­myśl­nie ob­li­zu­jąc łyżkę.

– Ale babka ga­da­ła, że wtedy to się takie po­do­ba­ły, co czer­wo­ne włosy miały i blade lico, bo to rzad­kość. A im bled­sze, tym lep­sze, tym bar­dziej w cenie. Ty ro­zu­miesz? – zwró­ci­ła się do Marii nagle oży­wio­na. – Toż ona za życia jak to­pie­li­ca wy­glą­da­ła. Ale po­dob­no takie wła­śnie lu­bie­li. I to na dwo­rach szcze­gól­nie, bo po wsiach to za­wsze panny opa­lo­ne były od ro­bo­ty w polu.

We­ro­ni­ka po­chy­li­ła się nad ta­le­rzem i przez kilka chwil z ape­ty­tem po­chła­nia­ła kar­to­fle, po­pi­ja­jąc mle­kiem. Maria le­d­wie ru­szy­ła swoją por­cję, bo je­dze­nie nie­zbyt jej sma­ko­wa­ło.

– Po­dob­no Ka­ta­rzy­na le­d­wie dwa­na­ście lat miała, kiedy po­czu­ła w sobie moce. Zaraz po pierw­szej krwi. Po­ma­ga­ła lu­dziom, a wszy­scy jej za to wdzięcz­ni byli. Ale do­nio­sło się do są­sied­nie­go mia­stecz­ka i przy­sła­li kle­chę, żeby cza­row­ni­cy cza­ro­wa­nia za­bro­nił. Nawet tego do­bre­go. Silny ten ksiądz po­dob­no był, mocny w wiarę, dla­te­go się dzie­wu­chy nie bał. Naj­pierw roz­ma­wiał, po­zna­wał, a potem za­czął te duchy prze­ga­niać. I wtedy coś się w Kaśce po­ro­bi­ło. A księ­żu­lo ogło­sił, że dla jej dobra, dla za­cho­wa­nia duszy nie­śmier­tel­nej, trza wiedź­mę spa­lić, bo tak w nią mocno złe we­szło, że wy­liźć ani wy­pę­dzić się nie da. I nikt słowa na jej obro­nę nie rzekł, choć przed­tem tylu po­mo­gła. I spali­li ją. A potem nagle wio­ska pod­upa­dać za­czę­ła. A to pożar pra­wie go­to­we do żęcia zboże po­chło­nął, a to w je­zio­rze takie ziel­sko się roz­ple­ni­ło, że wszyst­kie ryby wy­zdy­cha­ły, a to pomór na bydło, a to coś z ku­ra­mi. I roz­leź­li się lu­dzie po świe­cie, byle dalej stąd, byle dalej od Kaśki…

– Cała wio­ska? – za­py­ta­ła za­cie­ka­wio­na opo­wie­ścią Maria.

– A cała. Tylko moi zo­sta­li. Resz­ta prze­nio­sła się na drugi brzeg je­zio­ra. Ponoć za wodę klą­twa Kaśki nie się­ga­ła.

Może klą­twa nie się­ga­ła, ale Maria czuła, że ją Ka­ta­rzy­na przy­zy­wa. I to od dawna. Od czasu za­ba­wy w wy­wo­ły­wa­nie du­chów.

 

***

 

Osiem­nast­kę Aśki świę­to­wa­ły na dział­ce pod War­sza­wą. Same dziew­czy­ny, bo ju­bi­lat­ka roz­sta­ła się z lubym i no­we­go nie zdą­ży­ła zna­leźć. Dla­te­go po­zo­sta­łe ko­le­żan­ki też zo­sta­ły po­zba­wio­ne mę­skie­go to­wa­rzy­stwa. Nie na­rze­ka­ły, im­pre­za wy­pa­da­ła w długi week­end czerw­co­wy, po­go­da była świet­na, ro­dzi­ce Joasi stwier­dzi­li, że jak same baby, to nie ma się czym mar­twić i zakupi­li tort oraz dwie do­dat­ko­we bu­tel­ki szam­pa­na.

Nie wia­do­mo, która wpa­dła na po­mysł wy­wo­ły­wa­nia du­chów, ale resz­ta była wy­star­cza­ją­co pi­ja­na, żeby się nie sprze­ci­wić. Na­pręd­ce wy­ry­so­wa­ły na pa­pie­rze pa­ko­wym li­te­ry, cyfry, słowa tak i nie oraz kie­run­ki świa­ta. Po­ga­si­ły świa­tło, ale za to za­pa­li­ły kil­ka­na­ście świe­czek. Ich blask spra­wił, że Maria od razu po­czu­ła dresz­cze. Roz­sia­dły się przy ni­skim sto­li­ku i to Jo­asia za­czę­ła przy­zy­wać zjawy.

– Duchu, duchu, jeśli tu je­steś i jeśli masz ocho­tę z nami po­ga­dać, objaw się! – za­bu­cza­ła gru­bym gło­sem, a resz­ta za­chi­cho­ta­ła.

– Wzy­wam cię duchu – po­wtó­rzy­ła Aśka i do­da­ła: – Je­steś już tutaj?

Sama po­pchnę­ła spode­czek ze strzał­ką na napis „tak” i po­no­wie za­śmia­ła się.

Dziew­czy­nom szyb­ko znu­dzi­ło się bez­sen­sow­ne sie­dze­nie, po­rzu­ci­ły za­ba­wę i od­da­ły się plot­ko­wa­niu i po­pi­ja­niu wina. Tylko Maria sie­dzia­ła na pa­ra­pe­cie z tym samym kie­lisz­kiem nie­mal od po­cząt­ku wie­czo­ru i wpa­try­wa­ła się w mi­ga­ją­ce gwiaz­dy.

Wino się skoń­czy­ło, świecz­ki pra­wie wszyst­kie po­ga­sły, a Ma­ry­sia nie mogła za­snąć. Wsłu­chi­wa­ła się w ciche po­chra­py­wa­nia ko­le­ża­nek i w szum wia­tru. Wy­szła na taras, żeby ode­tchnąć świe­żym po­wie­trzem; opary al­ko­ho­lo­we wy­do­by­wa­ją­ce się z ust dziew­czyn mą­ci­ły jej w gło­wie.

Nad za­nie­dba­nym traw­ni­kiem uno­si­ła się blada mgła, a gdzieś na gra­ni­cy wi­dze­nia ma­ja­czy­ła smu­kła po­stać. Maria po­czu­ła le­ciut­kie ukłu­cie stra­chu. Wy­si­li­ła wzrok, by zo­ba­czyć, kto włó­czy się po nocy. Ale nie mogła doj­rzeć. Opar to for­mo­wał syl­wet­kę, to roz­pły­wał się jak mleko w kawie. Dziew­czy­na ob­ję­ła się ra­mio­na­mi, bo nagle po­wiał jakiś chłód od łąk, ni­czym za­po­wiedź desz­czu albo burzy. Cof­nę­ła się do wnę­trza domku.

Nie chcia­ła włą­czać świa­tła, żeby nie wabić ko­ma­rów, ale po ciem­ku obi­ja­ła się o sprzę­ty. Zna­la­zła jesz­cze jedną świecz­kę i za­pa­li­ła ją. Miała się udać na pię­ter­ko, gdy usły­sza­ła szu­ra­nie. Zer­k­nę­ła w stro­nę, z któ­rej do­bie­ga­ło, oba­wia­jąc się, czy nie ujrzy myszy, a potem po­stą­pi­ła parę kro­ków do przo­du.

Po pa­pie­rze pa­ko­wym po­zo­sta­wio­nym na stole krą­żył spode­czek. Ma­ry­sia krzyk­nę­ła i o mało nie wy­pu­ści­ła świe­cy. Pró­bo­wa­ła do­bu­dzić Jo­asię, ale ta od­ga­nia­ła się od niej jak od na­tręt­ne­go owada.

Szu­ra­nie usta­ło. Maria zer­k­nę­ła z nie­po­ko­jem na wy­ry­so­wa­ne sym­bo­le. Nic się nie dzia­ło. Dziew­czy­na na­bra­ła nieco od­wa­gi i zbli­ży­ła się do stołu. Od­sta­wi­ła lich­ta­rzyk i do­tknę­ła spodka. Po­czu­ła le­ciut­kie wi­bra­cje, ale – o dziwo – teraz nie bała się. Ode­tchnę­ła głę­bo­ko, a wtedy ta­le­rzyk drgnął i prze­su­wa­jąc się nie­spiesz­nie, po­ka­zał li­te­ra po li­te­rze słowo „pro­szę”.

– O co pro­sisz? – spy­ta­ła Maria.

– Pomóż mi. – Strzał­ka prze­miesz­cza­ła się, wska­zu­jąc do­kład­nie.

– Jak mogę ci pomóc?

– Po­zwól mi wejść do swo­je­go umy­słu, a wszyst­ko ci wy­ja­śnię.

– Nie! – Maria pra­wie krzyk­nę­ła. – Nigdy w życiu!

– To będę cię na­wie­dzać w snach.

– Dla­cze­go? Dla­cze­go ja?

Jo­asię obu­dził krzyk ko­le­żan­ki. Z tru­dem ze­pchnę­ła nogi Marty z wła­snych ud i usia­dła na łóżku.

– To ty się tak drzesz? – spy­ta­ła ko­le­żan­kę.

– Zda­wa­ło ci się – Maria za­prze­czy­ła. – Sły­chać tylko wasze chra­pa­nie.

 

***

 

Sny po­ja­wia­ły się spo­ra­dycz­nie – raz, dwa razy do roku, za­wsze w lecie. Maria miała wra­że­nie, że to dla ducha jakiś szcze­gól­ny okres. Wi­dzia­ła wtedy po­stać drob­nej dziew­czy­ny o bla­dej twa­rzy i au­re­oli mie­dzia­nych wło­sów. Snuła się nad łąką ni­czym mlecz­na mgła, za­trzy­my­wa­ła przy ce­gla­nej ko­lu­mien­ce, przy­kła­da­ła czoło i dło­nie do ta­bli­cy, i tak stała dłuż­szą chwi­lę, nic wię­cej nie czy­niąc. Potem spo­glą­da­ła wprost w Ma­ry­si­ne oczy, skła­da­ła ręce jak do mo­dli­twy i szep­ta­ła: „pomóż”.

Nie były to kosz­ma­ry, które przy­pra­wia­ły­by Marię o spa­zmy i drże­nie. To były ra­czej sny, które uwie­ra­ły jak pa­proch pod po­wie­ką. Spra­wia­ły, że cza­sem nawet w środ­ku dnia dziew­czy­na za­sty­ga­ła, za­sta­na­wia­jąc się, czego chce zjawa. I dla­cze­go wła­śnie ją wy­bra­ła.

Pew­nie nigdy nie do­wie­dzia­ła­by się, gdyby nie bab­cia Adela. W sta­rym pu­deł­ku po bu­tach prze­cho­wy­wa­ła po­żół­kłe fo­to­gra­fie, a w gło­wie setki ro­dzin­nych hi­sto­rii.

– Bo my to wła­ści­wie po­cho­dzi­my z gór – po­wie­dzia­ła pew­ne­go razu, sior­biąc czar­ną jak smoła her­ba­tę. – A nasze rude włosy to klą­twa i po­zo­sta­łość po wiedź­mie.

– No co ty opo­wia­dasz, bab­ciu – obu­rzy­ła się Maria. – Takie mamy geny.

– Oj, dziec­ko, prze­cież wiem, mam In­ter­net, a czy­tać umiem od dawna – za­śmia­ła się sta­rusz­ka. – Ale takie opo­wie­ści krą­ży­ły po ro­dzi­nie, szep­tem prze­ka­zy­wa­ne, żeby księ­żu­lo z am­bo­ny nie wy­klął. Jak to na wsi…

– Jakie opo­wie­ści? – za­cie­ka­wi­ła się Maria.

– Kie­dyś moja pra­bab­ka ga­da­ła, a do­ży­ła stu trzech lat i u niej rozum trzy­mał się wła­ści­we­go miej­sca aż do śmier­ci, że myśmy się na tym Ma­zow­szu ja­kieś czte­ry­sta lat temu po­ja­wi­li. Nie patrz tak na mnie – to taki prze­kaz ustny, ro­zu­miesz?

Maria po­ki­wa­ła tylko głową, ale nic nie po­wie­dzia­ła, żeby nie wy­trą­cić bab­ci­nej opo­wie­ści z wła­ści­wych torów.

– A ta wiedź­ma była ruda i z Biesz­czad po­dob­no ucie­kła, bo ją tam prze­śla­do­wa­li. Do­tar­ła do Za­wi­śla i za­miesz­ka­ła u jed­ne­go wie­śnia­ka. A jak im synek za­nie­mógł, to go uzdro­wi­ła. Bar­dzo byli jej wdzięcz­ni, bo dzie­ciak był je­dy­na­kiem i po­dob­no wię­cej dzie­ci mieć nie mogli. Dla­te­go, gdy cza­row­ni­ca uro­dzi­ła có­recz­kę i po­pro­si­ła, żeby przez jakiś czas się nią za­opie­ko­wa­li, zgo­dzi­li się bez na­my­słu. A ona w te Biesz­cza­dy wró­ci­ła, bo ją tam coś cią­gnę­ło. Obie­ca­ła wró­cić, ale nie wró­ci­ła.

– A dziew­czyn­ka zo­sta­ła u tego wie­śnia­ka? – spy­ta­ła Maria.

– Mało że zo­sta­ła, wy­cho­wa­li jak swoją, a potem ich syn z nią się oże­nił. I stąd my się wzię­li­śmy.

– Pa­mię­tasz, bab­ciu, gdzie ta wiedź­ma w tych Biesz­cza­dach miesz­ka­ła?

– Nie, nie pa­mię­tam, bo tego nikt chyba nigdy nie po­wie­dział.

 

***

 

– A tegom nie wie­dzia­ła. Że wiedź­ma dzie­cia­ka zo­sta­wi­ła? No, no – po­wie­dzia­ła go­spo­dy­ni, kiedy Maria za­koń­czy­ła opo­wieść.

– Nie wiem, czy to ta sama wiedź­ma, ale prze­cież przy­pro­wa­dzi­ła mnie tutaj, na Bu­ko­wą Po­la­nę. Wy­śni­łam tę wio­skę. Nawet nie mia­łam po­ję­cia, że ist­nie­je na­praw­dę, do­pie­ro jak na mapie spraw­dzi­łam, to uwie­rzy­łam – wy­zna­ła cicho.

– I przy­je­cha­łaś…

– I przy­je­cha­łam, bo ona, ta Ka­ta­rzy­na, cze­goś ode mnie chce.

Stara We­ro­ni­ka za­my­śli­ła się na chwi­lę.

– Musi, że masz rację, dzie­cia­ku. Pew­nieś ty jaka jej pra­pra­wnucz­ka i na do­da­tek moce po­sia­dasz, skoro tak cię na­wie­dza.

– No co też pani opo­wia­da, dwu­dzie­sty pierw­szy wiek, a pani z cza­ro­wa­niem wy­ska­ku­je – obu­rzy­ła się Maria. Ale We­ro­ni­ka nie za­mie­rza­ła się z nią kłó­cić, po­krę­ci­ła tylko siwą głową i po­pa­dła w za­du­mę.

 

***

 

Ka­ta­rzy­na po­wie­si­ła na belce ostat­nią wiąz­kę ziół i ode­tchnę­ła. Ma so­lid­ny zapas na je­sień, kiedy plu­cha się roz­pa­no­szy i swoje żniwa wśród wio­sko­wych zbierać bę­dzie. Le­piej im pra­wo­śla­zu zmie­sza­ne­go z szał­wią, babką, czar­nym bzem i ma­li­na­mi zadać, a wła­sną siły tylko na po­waż­niej­sze przy­pad­ki za­cho­wać.

Już dawno od­kry­ła, że cie­pło z jej rąk po­ma­ga lu­dziom. Wy­pró­bo­wa­ła na babci, która z bólu głowy nie­raz pła­ka­ła. A Kaś­ko­we ręce taką ulgę nio­sły, że i na parę dni wy­star­czy­ło. Babka po­chwa­li­ła się są­siad­ce, a ta przy­czła­pa­ła z bo­lą­cym ko­la­nem. I dalej już po­szło. Ale Ka­ta­rzy­na po każ­dym razie po­trze­bo­wa­ła sporo czasu, żeby do sił po­wró­cić. I udała się po radę do zie­lar­ki, co to pod lasem miesz­ka­ła, z dala od wsi. I już tam zo­sta­ła. Obie lu­dziom i sobie wza­jem­nie po­ma­ga­ły. Gdzie stara rady nie da­wa­ła, tam Kaśka wkra­cza­ła. A za to babka o zio­łach ją uczy­ła i ich mocy. I słusz­nie do­ra­dza­ła, żeby się nimi wspo­ma­gać, a lu­dziom z cza­ra­mi, nawet tymi do­bry­mi w oczy nie leźć.

Przy­je­chał ten pa­ni­czyk, nie wia­do­mo po co. Za­mie­sza­nia na­ro­bił i stra­chu lu­dziom na­pę­dził. Wy­py­ty­wał o Kaśkę w wio­sce, a wio­sko­wi praw­dę ga­da­li. A że cza­sem pod­bar­wio­ną, to tylko z wdzięcz­ne­go serca. No bo co się dzi­wić Ma­cie­jo­wej, że za­słu­gi dziew­czy­ny pod nie­bio­sa wy­chwa­la, jak jej dzie­cia­ka z go­rącz­ki wy­cią­gnę­ła. Złote ręce tylko na gło­wie po­ło­ży­ła, a on już, hyc z łóżka, mó­wi­ła. A praw­da taka była, że Ka­ta­rzy­na ma­łe­go dwa ty­go­dnie mie­szan­ką ziół poiła i ma­ścia­mi sma­ro­wa­ła, a ręce tylko wtedy przy­kła­da­ła, jak pła­kał. Albo taka Ja­ku­bo­wa, kucać przed pa­ni­czy­kiem za­czę­ła, żeby po­ka­zać, jak Kaś­ko­wa siła jej ko­la­na ule­czy­ła.

I tak każdy po kolei tro­chę do­da­wał, żeby się pan z mia­sta dzi­wo­wał, że we wsi taką spryt­ną dzie­wu­chę mają. I dobrą. I mądrą. A Ka­ta­rzy­na nic nie wie­dzia­ła, bo się z babką po lesie włó­czy­ła, żeby przy świe­tle księ­ży­ca krwaw­nik zbie­rać, co to na poty i na rany naj­lep­szy wtedy. A jesz­cze ze świ­ta­niem rwały pra­wo­ślaz i pio­łun, bo też im już wy­szedł.

Jak wró­ci­ły do wio­ski, to się Ka­ta­rzy­na z babką na­dzi­wić nie mogły, że lu­dzi­ska ich łu­kiem omi­ja­ją, z da­le­ka się tylko kła­nia­ją i szyb­ciut­ko z drogi umy­ka­ją, jakby się cze­goś bali. Do­pie­ro matka Kaśce pod­po­wie­dzia­ła, o co cho­dzi. Po­szła Ka­ta­rzy­na, zdję­ta i stra­chem, i gnie­wem, do Sta­cho­wej cha­łu­py, gdzie się pan za­trzy­mał. Chcia­ła wszyst­ko wy­tłu­ma­czyć, że ona tylko lu­dziom po­ma­ga.

Za­stu­ka­ła do izby i we­szła. I za­bra­kło jej tchu, by wy­ja­śnić to wszyst­ko. Łzy jej tylko po li­cach le­cia­ły i spód­ni­cę w rę­kach mię­dli­ła, słowa wy­do­być nie­zdol­na.

A pan Jan pa­trzył na nią z za­chwy­tem i nie do­wie­rzał, że taka pięk­ność pod chłop­ską strze­chą się uro­dzi­ła. A kiedy wresz­cie dziew­czy­na mówić za­czę­ła, to już zu­peł­nie dla niej osza­lał. Bo nie dość że pięk­na, to i mądra, i sub­tel­na. A ona mu tłu­ma­czy­ła:

– Ja, panie, nic złego nie robię. Ino lu­dziom po­ma­gam. Toż to od Boga moja moc być musi, bo z niej samo dobro pły­nie, ulga w cier­pie­niu. Żaden zły w tym udzia­łu mieć nie może, bo on by nie chciał, żeby lu­dziom ból odej­mo­wać.

I uwie­rzył pan Jan. Ale pew­ność chciał mieć, że do­brze wszyst­ko zro­zu­miał, to się z panną wie­lo­krot­nie spo­ty­kał.

A kiedy wresz­cie do mia­sta od­jeż­dżał, to obie­cał, że wróci. Re­la­cję zdać musi, po­wie­dział. I słowa do­trzy­mał, po mie­sią­cu wró­cił. Ale smut­ny taki, bo złe wie­ści Kaśce prze­ka­zać mu­siał.

– Rada za­ka­zu­je ci prak­ty­ki owe upra­wiać – prze­ka­zał wyrok. Nie po­wie­dział tylko, czym to gro­zić może.

I znowu się spo­ty­ka­li. W za­ci­szu le­śnej po­la­ny prze­ka­zy­wa­ła mu cie­pło swo­ich dłoni, a on te ręce ca­ło­wał. I oczy zie­lo­ne, i włosy rude.

Dał jej ob­rącz­kę, złotą z zie­lo­nym, szma­rag­do­wym list­kiem. Dla sie­bie też miał taką. Przy­się­gli sobie na po­la­nie, Boga i księ­życ na świad­ków mając.

A potem Jan je­chać mu­siał.

– Ale wró­cisz? – py­ta­ła Ka­ta­rzy­na, a oczy smut­ne miała, od łez wil­got­ne.

– Jak­że­bym miał nie wró­cić do mojej uko­cha­nej. Wrócę, Kasiu, wrócę. Jak nie za mie­siąc, to za dwa albo wię­cej. Muszę spra­wy po­za­ła­twiać, a potem za­bio­rę cię stąd.

 

***

 

Cze­ka­ła więc Ka­ta­rzy­na, ob­rącz­kę na palcu po­dzi­wia­ła i wie­rzy­ła. Ale babka zie­lar­ka, co do wsi cho­dzi­ła, ostrze­gła, że już lu­dzie ina­czej ga­da­ją. Więk­szość za rudą wiedź­mę ją ma, a to za spra­wą męż­czy­zny, który dwa ty­go­dnie po Janku po­ja­wił się w Bu­ko­wej Po­la­nie. Wy­py­ty­wał i do­po­wia­dał, co pro­stym lu­dziom nawet na myśl by nie przy­szło. I za­czę­li się za­sta­na­wiać, czoła chmu­rzyć, spod byka na Kaśkę zer­kać.

Tylko ci, co im syna z rąk śmier­ci wy­rwa­ła, wdzięcz­no­ści nie po­zby­li się. Przy­le­cia­ła Ma­cie­jo­wa do zie­lar­ki, Kaśkę ostrzec. Że ten pa­no­cek to coś złego szy­ku­je, bo po­słań­ca do mia­sta pchnął. O są­dzie ga­da­li.

Żeby Kaśka sama była, może by czoła świa­tu sta­wi­ła. Ale ona czuła, że nowe życie w niej roz­kwi­ta i bała się. Dla­te­go za radą zie­lar­ki zo­sta­wi­ła wszyst­ko i znik­nę­ła z wio­ski.

Dwa lata jej nie było i ona dwa lata wie­ści od Jana nie do­sta­ła. Dla­te­go wró­ci­ła, ale sama. Widać coś prze­czu­wa­ła, bo dziec­ko u ob­cych zo­sta­wi­ła. Na jej py­ta­nia zie­lar­ka tylko głową krę­ci­ła.

– Po­dob­no za morze po­je­chał. Albo nawet gdzieś dalej – pra­wi­ła dziew­czy­nie. – Tak mu oj­ciec na łożu śmier­ci na­ka­zał. A zaraz, jak syn wy­je­chał, to mu się po­pra­wi­ło.

Pła­ka­ła Kaśka, wy­chu­dła, zbrzy­dła, ale nie prze­sta­ła wie­rzyć, że jej Janek wróci. Za­miast niego po­ja­wił się urzęd­nik i razem z kle­chą za­czę­li dziew­czy­nę wy­py­ty­wać.

A potem bar­dzo szyb­ko po­szło, jakby obaj pra­gnę­li się z pro­ble­mem przed ja­kimś ter­mi­nem upo­rać.

Nie bała się Ka­ta­rzy­na śmier­ci, bo już jej i tak wszyst­ko jedno było, skoro Jan nie wra­cał. Nie pro­te­sto­wa­ła, nie szar­pa­ła się, kiedy na stos pro­wa­dzi­li. Ale za­wy­ła, gdy jej ob­rącz­kę z palca ścią­gnę­li.

 

***

 

– I ona chce, żebym ja tę ob­rącz­kę zna­la­zła i jej od­da­ła, bo oni po śmier­ci z Jan­kiem od­na­leźć się nie mogą – mó­wi­ła Maria do sta­rej We­ro­ni­ki, a ko­bie­ta tylko głową ki­wa­ła, wcale nie kwe­stio­nu­jąc opo­wie­ści.

– To spe­cjal­nie go gdzieś w świat wy­sła­li? – spy­ta­ła go­spo­dy­ni.

– A tak, żeby pani wie­dzia­ła – przy­tak­nę­ła dziew­czy­na. – Ktoś uprzej­my do­niósł, że się Jan z chłop­ką spo­ty­ka. Do­pó­ki my­śle­li, że się za­ba­wia, przy­my­ka­li oko, ale jak za­brał ze skarb­czy­ka ob­rącz­ki, zro­zu­mie­li. No, ale to prze­cież hańba by była. Oj­ciec sy­mu­lo­wał cho­ro­bę i wy­słał syna z wy­pra­wą han­dlo­wą, a dziew­czy­nę po­sta­no­wi­li uci­szyć. Tyle że ona znik­nę­ła.

– Dzie­cia­ka gdzieś u was uro­dzi­ła i zo­sta­wi­ła – mruk­nę­ła stara.

– Do­kład­nie, to moja jakaś tam pra­pra­pra­bab­ka – po­twier­dzi­ła Maria. – Ale Kasia wró­ci­ła tutaj, bo bez Janka żyć nie mogła. A oni jej pro­ces wy­pra­wi­li i spa­li­li. Tylko, gdzie ja tej ob­rącz­ki szu­kać mam?

– A do ro­dzin­ne­go skarb­czy­ka Jana nie wró­ci­ła? – pod­po­wia­da­ła We­ro­ni­ka. – A może dru­giej żonie ofia­ro­wał?

– Nie, Jan nigdy się już nie oże­nił. Moja bab­cia nic na ten temat nie mó­wi­ła.

 

***

 

– Kasiu, jak ja ci tę ob­rącz­kę znaj­dę? A jak ją ksiądz za­brał, żeby ro­dzi­nie oddać albo ten urzęd­nik, albo straż­nik. Ona mogła prze­wę­dro­wać na drugi kra­niec świa­ta.

A mgli­sta po­stać tylko głową krę­ci­ła i ręce skła­da­ła.

– Wiem, wiem – bur­cza­ła Maria zła na sie­bie. – Nie re­zy­gnu­ję, tylko gło­śno myślę… A po­wiedz mi, czy ty Bu­ko­wą Po­la­nę opu­ścić zdo­łasz? Do tej wio­ski po dru­giej stro­nie je­zio­ra do­trzesz?

Ka­ta­rzy­na przy­tak­nę­ła.

– Ale wra­cać mu­sisz, praw­da? Trzy­ma cię coś tutaj, jak ko­twi­ca sta­tek – wy­mru­cza­ła Ma­ry­sia. – Idź teraz, Kasiu, od­po­czy­waj, bo zaraz świt. Ja po­my­ślę jesz­cze.

A kiedy pierw­szy pro­mień za­lśnił w kro­plach rosy, gdy ptaki wy­buch­nę­ły pe­ana­mi na cześć no­we­go dnia, już wie­dzia­ła, gdzie szu­kać musi.

 

***

 

Maria ostroż­nie ze­szła po skrzy­pią­cych scho­dach, otwo­rzy­ła drzwi wej­ścio­we i za­ga­da­ła do Bu­re­go, żeby szcze­ka­niem nie za­alar­mo­wał całej oko­li­cy. Dziw­nie się czuła, przemykając nocą. Zerkała też na boki, choć prze­cież ducha za sprzy­mie­rzeń­ca miała. Spo­co­na od upału, ale i z emo­cji, do­tar­ła wresz­cie pod ko­lum­nę. Strasz­nie wy­glą­dał ten po­mnik – świa­dek mi­nio­nych wy­da­rzeń, po­sre­brzo­ny bla­skiem księ­ży­ca, epa­to­wał mrocz­ną ta­jem­ni­cą.

A Ka­ta­rzy­na stała przed nim, dło­nie do ta­blicz­ki przy­kła­da­jąc, tak samo jak to od stu­le­ci czy­ni­ła. Maria ge­stem po­pro­si­ła, żeby się zjawa od­su­nę­ła, a potem wy­cią­gnę­ła nie­du­ży mło­tek zza paska i ude­rzy­ła w ze­tla­łą cegłę. Miała tylko na­dzie­ję, że nikt jej nie zo­ba­czy i nie oskar­ży o wan­da­lizm.

Po­le­cia­ły okru­chy i uka­za­ły ciem­ne wnę­trze. Nie bez stra­chu Maria się­gnę­ła w głąb ręką. Przez chwi­lę ba­da­ła wnękę po omac­ku, aż wresz­cie na­tknę­ła się na nie­wiel­kie za­wi­niąt­ko. Wy­ję­ła je i już wie­dzia­ła, że zna­la­zła to, po co przy­szła. Bo Ka­ta­rzy­na mniej mgli­sta, a bar­dziej praw­dzi­wa się stała. I blask od niej bił moc­niej­szy niż od księ­ży­ca.

Maria roz­wi­nę­ła szmat­kę, a wtedy oczom uka­za­ła się złota ob­rącz­ka ze szma­rag­do­wym list­kiem.

Kaśka ręce zło­ży­ła w nie­mej proś­bie i Maria, nie zwle­ka­jąc, po­da­ła jej ozdo­bę. Wiedź­ma uło­ży­ła ob­rącz­kę na otwar­tej dłoni i przez chwi­lę pa­trzy­ła, jakby chcia­ła się upewnić, czy praw­dzi­wa. A potem na­ło­ży­ła na ser­decz­ny palec.

Nie huk­nę­ło, nie za­grzmia­ło jak w baj­kach, tylko wiatr moc­niej­szy po­wiał. Za­krę­cił pyłem z drogi i wy­su­szo­ny­mi źdźbła­mi traw, przy­wiał za­pach łąki i lasu, wil­goć je­zio­ra i szum ta­ta­ra­ku. I po­rwał Kaś­ko­wą mgłę na strzę­py, roz­dmu­chał po oko­li­cy, a potem ucichł w ocze­ki­wa­niu.

Maria rów­nież stała przez chwi­lę w bez­ru­chu, z wy­cią­gnię­tą ręką i ze­tla­łą szmat­ką na dłoni. Już miała się ze­brać w drogę po­wrot­ną, gdy ich zo­ba­czy­ła. Zstę­po­wa­li z góry, jakby się gdzieś nad ko­ro­na­mi drzew spo­tka­li, cia­sno ople­ce­ni ra­mio­na­mi, wtu­le­ni w sie­bie. Za­trzy­ma­li się tuż przed Ma­ry­sią i po­kło­ni­li w pas. A szczę­ście z ich twa­rzy biło i ra­dość taka, że Marii aż się łzy w oczach za­krę­ci­ły.

Roz­pły­nę­li się wkrót­ce jak opar po­ran­ny, gdy słoń­ce moc­niej przy­grze­je. Ma­ry­sia wró­ci­ła do chaty i na­resz­cie spo­koj­nie za­snę­ła. Pew­nie są­dzi­ła­by póź­niej, że wszyst­ko to tylko jej się przy­śni­ło, gdyby na­za­jutrz baby na przy­stan­ku nie plot­ko­wa­ły o chu­li­ga­nach i roz­bi­tym po­mni­ku.